«ارزش و عظمت عید قربان‏»

قربان در لغت، مصدر از ماده قرب، به معناى نزدیك شدن و قربانى آنچه را كه به آن تقرّب مى جویند، گفته مى شود. قرآن مجید در دو جا از این واژه براى تقرّب به خدا استفاده نموده است؛

اول:در حكایت فرزندان آدم كه هابیل گوسفند چاقى و قابیل گندم نامرغوبى را براى قربانى به پیشگاه حق آوردند كه در پایان قربانى همراه با تقوا پذیرفته شد.

خداوند متعال در این باره مى فرماید:
وَاتْلُ عَلَیْهِمْ نَبَأَ ابْنَىْ ءَادَمَ بِالْحَقّ إِذْ قَرَّبَا قُرْبَانًا فَتُقُبّلَ مِنْ أَحَدِهِمَا وَلَمْ یُتَقَبَّلْ مِنَ الْأَخَرِ قَالَ لَأَقْتُلَنَّكَ قَالَ إِنَّمَا یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِینَ.(1)

وداستان دو پسر آدم را [كه سراسر پند و عبرت است ] به درستى و راستى بر آنان بخوان، هنگامى كه هر دو نفر با انجام كار نیكى به پروردگار تقرّب جستند، پس از یكى پذیرفته شد، و از دیگرى پذیرفته نشد. [برادرى كه عملش پذیرفته نشد از روى حسد و خودخواهى به برادرش ] گفت: بى تردید تو را مى كشم. [او] گفت: خدا فقط از پرهیزكاران مى پذیرد.

دوم:در سوره احقاف، بت پرستان، بت ها را وسیله تقرّب به خدا مى دانستند.

فَلَوْلَا نَصَرَهُمُ الَّذِینَ اتَّخَذُواْ مِن دُونِ اللَّهِ قُرْبَانًا ءَالِهَةَ بَلْ ضَلُّواْ عَنْهُمْ وَ ذَ لِكَ إِفْكُهُمْ وَ مَا كَانُواْ یَفْتَرُونَ» (2)
پس چرا معبودانى كه به جاى خدا انتخاب كردند به گمان اینكه آنان را به خدا نزدیك كند، آنان را [هنگام نزول عذاب ] یارى نكردند بلكه [گم شده ] از دستشان رفتند، و این بود [سرانجام و نتیجه ] دروغشان و آنچه را همواره افترا مى زدند.

در روایات دینى ما، نماز و نمازهاى نافله و قربانى روز عید قربان و صدقه دادن به فقیران، از جمله وسیله هاى تقرّب به خدا بیان شده اند.

قربان، نام یكى از اعیاد رسمى سالیانه مسلمانان، در روز دهم ذیحجّه است كه آن را أَضحى نیز مى گویند. و آن روز تاریخى از بزرگترین روزها نزد خداوند است؛ زیرا روز مراسم قربانى گوسفند در برابر فرمان قربانى كردن اسماعیل علیه السلام به دست حضرت ابراهیم علیه السلام، از بهترین اعمال واجب در مناسك حج است. و از آن پس حاجیان در احیاى فداكارى از سوى این پدر و فرزند، روز عید قربان در منى قربانى مى كنند.

ابان بن محمد از امام جواد علیه السلام روایت مى كند كه فرمود:
ما مِنْ عَمَلٍ أَفْضَلَ یَوْمَ النَّحْرِ مِنْ دَمٍ مَسْفُوكٍ أَوْ مَشْىٍ فى بِرِّ الْوالِدَیْنِ أَوْ ذِى رَحِمٍ قاطِعٍ یَأْخُذُ عَلَیْهِ بِالْفَضْلِ وَ یَبْدَأُهُ بِالسَّلامِ أَوْ رَجُلٍ أَطْعَمَ مِنْ صالِحِ نُسُكِهِ وَ دَعا إِلى بَقِیَّتِها جِیرانَهُ مِنَ الْیَتامى وَ أَهْلِ الْمَسْكَنَةِ وَ الْمَمْلُوكِ وَ تَعاهَدَ الْأُسَراءَ. (3)

هیچ عملى در روز عید قربان برتر نیست، مگر خونى كه براى قربانى ریخته شود و گامى در راه احسان به پدر و مادر برداشته شود و دیدار خویشى كه گسیخته باشد و به خودگذشتگى و آغاز به سلام بر وى پیشى گیرد و یا مردى از گوشت قربانى خود به همسایگان و مستمندان و یتیمان اطعام نموده و به ملاقات اسیران برود.

قربانى به گوسفند یا شترى گفته مى شود كه در عید قربان ذبح گردد و آن در غیر ایام حج مستحبّ مؤكّد است در ایّام حج از اعمال واجبى مى باشد كه در سرزمین منى روز دهم یا یازدهم و دوازدهم و تا آخر ذیحجه برگزار مى گردد. حاجى قربانى را سه بخش مى كند، یك بخش را خود بر مى دارد و بخش دوم را به فقرا مى بخشد و بخش سوم را به دوستان هدیه مى دهد.

فضیلت قربانى در روایات

آداب و اعمال عید قربان، همانند عید فطر است، از جمله نماز و غسل و ادعیه و تكبیرات و حرمت روزه و اطعام مسكینان و فقیران با صدقات و گوشت قربانى به ویژه اینكه قربانى كردن در عید قربان مستحبّ مؤكّد است.

رسول الله اعظم صلى الله علیه و آله فرمود:

خداوند روز أضحى را عید قرار داد تا فقیران گوشت فراوان به دستشان رسد. پس به آنها گوشت بخورانید. «4»

حضرت على علیه السلام مى فرماید:

اگر مردم مى دانستند كه قربانى در روز عید قربان چه اجرى دارد، وام مى گرفتند و قربانى مى كردند؛ زیرا با اوّلین قطره خون، صاحب آن آمرزیده مى شود. «5»

قرض كردن براى قربانى

روایتى عجیب در این باب است كه نیكوست براى قربانى قرض كنى. پیامبر اكرم صلى الله علیه و آله به امّ سلمه كه از ایشان پرسیده بود: اى رسول خدا! عید قربان فرا رسیده و من چیزى ندارم قربانى كنم، آیا قرض كنم و قربانى نمایم؟ فرمود:

برو قرض كن؛ زیرا این بدهى ادا مى شود. «6» زیرا قربانى جایگاه ویژه نزد خداوند منّان دارد و ریختن خون قربانى براى اهل آن، جنبه بیمه عمر و كفّاره گناهان محسوب مى شود.

امام باقر علیه السلام فرمود:

إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یُحِبُّ إِطْعامَ الطَّعامِ وَ إِراقَةَ الدِّماءِ بِمِنىً. «7»

خداوند غذا دادن به مستمندان و ریختن خون قربانى در منى را دوست دارد.

ممكن است همین علاقه خداوند به خاطر بهره مندى گرسنگان و محرومان از گوشت قربانى باشد و به صورت سیره و سنّت نبوى در جامعه اسلامى رواج داشته باشد.

پی نوشت ها:
______________________________
(1)-مائده (5): 27.
(2)- احقاف (46): 28.
(3)-بحار الأنوار: 88/ 127، باب 52، حدیث 25؛ الخصال: 1/ 298، حدیث 68.

(4)- بحار الأنوار: 96/ 296، باب 52، حدیث 15؛ علل الشرایع: 2/ 437، حدیث 1.

(5)- بحار الأنوار: 96/ 297، باب 52، حدیث 22؛ علل الشرایع: 2/ 440، حدیث 2.

(6)- بحار الأنوار: 96/ 297، باب 52، حدیث 19؛ علل الشرایع: 2/ 440، حدیث 1.

(7)- الكافى: 4/ 51، حدیث 6؛ بحار الأنوار: 96/ 289، باب 50، حدیث 60.

منبع: وبسایت رسمی آیت الله انصاریان