۱۳۸۸/۱۱/۲۸ ۱۵:۰۱:۵۵
حجت الاسلام والمسلمین محمد خطیبی کوشکک عضو کمیتهی اسرار حج و معارف بعثه مقام معظم رهبری است. این دانشآموختهی دکترای فلسفهی غرب، دستی نیز در پژوهش و تالیف دارد. گزارش کامل گفت و گوی پایگاه اطلاعرسانی حج با آقای محمد خطیبی کوشکک را در ادامه میخوانیم. ارتباط ارگانیک حج با دیگر اعمال عبادی چیست؟ بسم الله الرحمن الرحیم. و أذّن فی الناس یأتوک رجالا و علی کل ضامر یأتین من کل فج عمیق؛ سوره ی حج، آیه 27 اسلام عزیز که راهبر و راهنمای انسانِ هبوط کرده به طبیعت و دنیا به سوی خداوند و عالم الوهیت است، تعالیم و آموزههای فاخری را برای تعالی و تکامل انسان تعلیم نموده است. این آموزه معجونی از باورها، اخلاقیات و احکام عملی است. در بخش فروع دین، اسلام عزیز بر مبنای مذهب شیعه، ده فرع را طراحی کرده است: نماز، روزه، زکات، خمس، حج، جهاد، امر به معروف، نهی از منکر و تولی و تبری. همهی اینها شاخههای شجرهی طیبهی اسلام برای سعادت و رستگاری انساناند. هر یک از این اعمال عبادی، ماهیت، کارکردها و آثار ویژهای دارند که انجام بایستهی آنها میتواند انسان خاکی را افلاکی و بشر فرشی را عرشی نماید. در میان این اعمال که هر کدام، بعدی از ابعاد تربیتی و ارتقای معنوی بشر را برعهده دارند، فریضهی حج ماکتی از همهی تعالیم اسلام و مجمعی از همهی آنهاست و یک ارتباط ارگانیک «اندامواری» با دیگر فرایض دارد. حج که بیشتر حجة الاسلام مراد است، خود مرکب از دو قسمت اعمال است، اعمال مربوط به عمرهی تمتع و حج تمتع. این دو عمل مقدس که با احرام در میقات آغاز میشوند و با طواف نساء، حول کعبه معظمه پایان میپذیرند. وقتی با دقت و تفصیل بدانها نگریسته شود، در واقع احیاگر تمام تعالیم دین مبین اسلام در اضلاع سه گانهی اعتقادی، اخلاقی و عملی آن هستند. حج با توحید قرین است، چون حج در حقیقت عزم یک انسان به راه افتاده «سالک» برای نزدیک شدن و اظهار بندگی در برابر خالق قادر متعال است. و لذا قرآن میفرماید: «و أتموا الحج و العمرة للّه.» و به اتمام برسانید حج و عمره را برای خداوند و تقرب به آن ذات مقدس. از این رو حاجی که میخواهد عازم خانهی خدا شود باید تأملی در باورهای خود داشته باشد و خداشناسی و خداباوری را در خود نهادینه نماید. حج پیوند نظامیافتهای با اعتقاد به عدل الهی دارد که حاجی معتقد است اگر انسانی که غرق در این همه نعمتهای بیشمار الهی است نتواند در مقابل اوامر و نواهی الهی، اطاعت و فرمانبری داشته باشد، خدای عادل، کیفر و مجازات شایسته را نسبت به او اجرا میکند. حج پیوند دهنده مسلمانان با انبیای الهی، حضرت ابراهیم، اسماعیل(ع) و حضرت ختمی مرتبت است و سفر کردن به سرزمین وحی در حقیقت پاگذاشتن به مقام انبیای الهی است و تقویت اصل نبوت عامه و خاصه است. حج احیاگر جهاد هم هست. البته جهاد دو بخش دارد. جهاد اکبر و جهاد اصغر. حاجیان برای اینکه بتوانند با آمادگی بیشتری فریضهی حج را انجام دهند مبارزهای پیگیر با نفس و جهاد اکبر را انجام میدهند. آنها با مقابله با خودخواهیها به سراغ اطرافیان خود میروند، از آنها حلالیت میگیرند و در طی انجام حج نیز با گذشت و صبر و ایثار سعی میکنند بر خواستههای خود غلبه نموده و شیطان نفس اماره را در جهادی بزرگ از پای درآورند. حج در واقع احیاگر تمام آموزهها و تعالیم متعالی اسلام در حوزههای باورها، خلقیات و اعمال و رفتارهاست که زبان از بیان آن و قلم از نگارش آن ناتوان است و فرصت، بیش از این را مجال نمیدهد. |
باید چه کرد تا مسلمانان به روح و حقیقت حج بازگردند؟
تحقق این آرمان در گرو فعالیتها و تلاشای علمی و عملی فراوانی است که نیازمند مطالعات و تأملات بسیاری است اما در حد و اندازهی این گفتگو، آن چه به ذهن قاصر این بنده میرسد آن است که:
1. فعالیتهای علمی و شناساندن مولفههای فریضهی حج
2. بیان اسرار و معارف اعمال حج
3. استفاده از صنعت فیلمسازی برای نشان دادن تأثیرات حج بر انسانهایی که در حج متحول شدهاند.
4. استفاده از فرصت حج برای آشنایی مسلمانان با یکدیگر
5. ایجاد همایشهایی برای هماندیشی با حجاج مالکی و مذاهب مختلف
6. استفاده از رسانههای عمومی
7. بهرهگیری از مراکز فرهنگی و دیپلماتیک در کشورهای مسلمان
راهکارهای آمادهسازی حجاج در سه ساحت پیش، حین و پس از حج چیست و تداوم روند تکاملی آن کدامند؟
راهکارهای پیش از رفتن به سفر: 1. ایجاد انگیزه برای حضور زائران در کلاسها از طریق: الف: سر زدن مدیر و روحانی به منازل حجاج. ب: استفاده از نرمافزارها و نشریات. ج: تحویل گرفتن و احترام نهادن به زائران و پرهیز از جنبهی توریستی و اقتصادی پیداکردن جذب افراد. د: برطرف کردن ترس زائران از برملا شدن نقص آنها در نماز و احکام و انس با زائر
2. استفاده از برنامههای رادیو و تلویزیون 3. ساخت فیلمهای تلویزیونی و سینمایی
راهکارهای حین سفر 1: انس دائمی روحانی و مدیر و عوامل با زائران 2: استفاده از فرصتها برای تعلیم و ترویج آموزههای دینی 3. فراهم آوردن زمینهای که حاجی احساس کند تحول معناداری در زندگی او پیدا شده است و وی را وارد فضای معنوی دینی کرد 4. کمک، همراهی، سرکشی و وقف کردن خود برای حاجیان. 5. رعایت تقوا و پارسایی و مواظبت از خود و جلب اطمینان معنوی حجاج برای خدا؛ البته خالصانه نه ریاکارانه 6. با برخورد خالصانه و عالمانه طوری رفتار کند که حاجیان به راحتی بتوانند معضلات عقیدتی، اخلاقی و رفتاری فردی و خانوادگی و اجتماعی را با او در میان بگذارند و او بتواند با ارائه راهکار تحولی در آنها ایجاد کند. 7. داشتن دلسوزی و پرهیز از اینکه حاجیان احساس کنند که روحانی یا مدیر قصد سوءاخلاقی یا اقتصادی از آنها را دارد. 8. فراهم آوردن زمینهای که حاجی نتواند اعمال خود را با درستی با جذبه و آسان و لذت معنوی انجام دهد و از عملکرد روحانی و عوامل اجرایی به نحو معقولی راضی باشد. 9. داشتن برنامههای معنوی مثل تلاوت قرآن، دعا، ذکر و زیارت اماکن.
راهکارهای پس از حج: اگر توانسته باشیم در مرحلهی پیش از اعزام، زائر را جذب کنیم و در طول سفر مزهی زندگی معنوی و ابدی را چشانده و باور او را جلب کنیم آنگاه میتوان برای پس از سفر و بازگشت هم، برنامهریزی نمود و الا کاری نمیتوان کرد: 1. داشتن ارتباط تلفنی یا پیامکی با زائران 2. داشتن جلسات ماهانه یا فصلی با استفاده از مناسبتها 3. داشتن ارتباط اطلاعرسانی از طریق نشریات، نرمافزارها 4. داشتن همایش سالانه در سالگرد اعزامها 5. ایجاد بستری برای ادامه دادن ارتباط با سازمان حج و زیارت یا روحانی و مدیر 6. برنامههای رادیو و تلویزیون
نظر شما درباره تذکر مقام معظم رهبری درباره ضرورت تشکیل اتاق فکر حج چیست و افراد این اتاق فکر باید چه کسانی باشند؟
با توجه به اینکه سازمان حج و بعثهی مقام معظم رهبری سالانه با حدود 700 هزار انسان روبهروست که غالب آنها با انگیزههای معنوی به حج و عمره میروند، داشتن اتاق فکر برای تهیهی خوراک علمی، اخلاقی، تربیتی این همه مراجعهکننده، از بدیهیترین امور است. البته مراد از اتاق فکر، صرف اضافه کردن یک جایگاه در سازمان و بعثه نیست. بلکه استفاده کردن از اندیشهورزان، مدیران و افراد باتجربه برای ایجاد زمینهی استفادهی بهینه از فرصت حج در تحول فرهنگی و معنوی جامعه است که آثار اقتصادی، اجتماعی و ... فراوانی دارد. از این رو در ضرورت تشکیل چنین مجموعهای، سخن بیشتر نمیتوان گفت.
اعضای این مجموعه بیشتر باید صاحبان علم و تخصص و تجارب در زمینه ی علوم اسلامی مدیریتی، روانشناسی، روابط بینالملل و برنامهریزی و غیره باشند.
از این رو اعضای آن میتواند از فرهیختگان حوزه و دانشگاه و مدیران کارآمد و دلسوز انتخاب شود.
پایان پیام.اجاقی
http://hajj.ir/hadjwebui/news/wfShowOpinion.aspx?id=47108&searchStr=