مظهر جود و سخا، امام جواد علیه السلام

مورخان در تاریخ تولد امام جواد علیه السلام ، اختلاف دارند؛ عده ای میلاد آن حضرت را دهم رجب، برخی 15 ماه رمضان و بعضی نیز 19 ماه رمضان سال 195 ه.ق در شهر مدینه می دانند.پدر بزرگوار جواد الایمه علیه السلام ، امام رضا علیه السلام می باشد؛ شخصیت ارجمندی که میزان فضایل و حیطه حیات علمی، عبادی و دینی اش، برکسی پوشیده نیست.

مادر امام جواد علیه السلام ، بانوی گرامی و پاکدامنی بود به نام (سبیکه) (سکینه) و به روایت دیگر (خیزران). ان بانوی مومنه به خاندان شایسته ام المومنین (ماریه قبطیه) تعلق داشت. بعضی ها نام وی را (ریحانه) و (دره) نیز گفته اند.

امام جواد علیه السلام، مولودی با برکت

از امام جواد علیه السلام به عنوان مولودی پربرکت، یاد شده است. ابی یحیی صنعانی می گوید: در محضر امام رضا علیه السلام بودم که فرزند خردسالش، امام جواد علیه السلام را اوردند. امام رضا علیه السلام فرمود: این فرزندی است که بزرگ تر و با برکت تر از او برای شیعیان ما به دنیا نیامده است.

دوران ولادت امام جواد علیه السلام یکی از سخت ترین دوران ها برای اهل بیت علیهم السلام بود. این دوران، مصادف با خلافت مامون، یکی از قدرتمند ترین و سیاست مدار ترین خلفای عباسی بود و علاوه بر این در میان شیعیان، انحرافات و اختلافات عجیبی به چشم می خورد که یکی از مهم ترین انها فتنه واقفیه بود که امام رضا علیه السلام انها و پیروانشان را به اصحاب الحمار تشبیه کرده است.

در این دوره در بین شیعیان خاص آن حضرت نیز زمزمه هایی به گوش می رسید که موجب آزار و رنجش ان امام می شد؛ زیرا شیعیان بر این عقیده بودند که یکی از نشانه های امام این است که بعد از خود جانشینی دارد که الزاما باید فرزند وی باشد و امام رضا علیه السلام تا سن 44سالگی صاحب فرزند نشده بودند و این اتفاق، زمینه را فراهم کرده بود تا حتی شیعیان خاص ان حضرت نیز بدگمان شده، در امامت او تشکیک کنند.

امامت در خردسالی

از انجا که حضرت جواد نخستین امامی بود که در کودکی به منصب امامت رسید، برخی این سوال را مطرح می کردند ایا می توان رهبری جامعه را به کودک هفت ساله سپرد؟ ایا یک کودک هفت ساله مدیریت، دور اندیشی و درایت یک مرد کامل را دارد؟ ایا ممکن است انسانی در چنین سنی به ان حد از کمال برسد که بتواند جانشین پیامبر خدا باشد؟ و ایا در امتهای پیشین چنین چیزی سابقه داشته است؟ این مسایل در ان عصر، از جنجالی ترین مسایل روز بود.

از منظر باور شیعه که موضوع امامت را یک موهبت الهی می داند، پاسخ این پرسش روشن است، چرا که از این دیدگاه خداوند متعال هر کسی را که شایسته این مقام بداند، به منصب پیشوایی امت بر می گزیند؛ حتی اگر در سنین کودکی باشد. مقیاس سن بالا، گرچه در میان مردم مقیاسی برای رسیدن به کمال محسوب می شود، اما در بینش وحیانی قران ممکن است یک فرد در سن کودکی فضایل و کمالات و شرایط رهبری جامعه را دارا باشد و امتیازات ویژه ای را که لازمه رهبری و امامت و نبوت است در او موجود باشد و خداوند متعال موهبت رسالت و امامت را به او عنایت کند و اطاعت از وی را بر مردم واجب و لازم گرداند.

رویدادهای سیاسی و اجتماعی عصر امام جواد علیه السلام

امام جواد علیه السلام در دوره ای امامت خویش را اغاز کرد که به رغم اقتدار شیعیان، عرصه سیاسی و اجتماعی جامعه گرفتار چالش های عمیق عقیدتی و درگیری های مختلف شده بود.

دوران امامت ان حضرت با خلافت دو نفر از خلفای ستم پیشه عباسی (مامون و معتصم) مقارن بود.

مامون به دلیل این که با قتل امام رضا علیه السلام دچار بدنامی و تزلزل شده بود، صلاح نمی دید که بیش از ان به ازار امام جواد علیه السلام بپردازد. هم چنین به دلیل قدرت شیعیان در ان روزگار تمام سعی خود را بر ارام نگه داشتن اوضاع مصروف می داشت، لذا به منظور دست یابی به چنین هدفی ناچار شد ان حضرت را مانند پدرش علی بن موسی الرضا علیه السلام تحمل کند.

سیره هدایتی و تبلیغی امام جواد علیه السلام

امام جواد علیه السلام اولین امامی بود که در هفت سالگی به امامت رسید و این ویژگی مشترک امام جواد علیه السلام ، امام هادی علیه السلام و امام مهدی (عج) بود که اگر برای نخستین بار در زمان امام جواد علیه السلام رخ نمی داد، به جامعه شیعه اسیب می رسید و ان حضرت با تحمل دشواری های بسیار، ذهن شیعیان را از وسوسه های شیطانی زدود.

کارهایی که امام جواد علیه السلام برای رشد اسلام انجام دادند:

1.حضور در جلسه پرسش و پاسخ عالمان شیعه،

2.ارایه معجزه های گوناگون و استدلال های قرانی و تاریخی،

3.فرستادن نمایندگانی به مناطق شیعه نشین، (امام در هر منطقه که شیعیان حضور داشتند، یک نماینده عادل و دانش مند انتخاب می کرد که مرجع مردم باشد و تنها او با امام ارتباط داشت تا جامعه شیعه پس از تبعید یا زندانی شدن امام، سرگشته و پراکنده نشوند).

برگی از دفتر فضایل و مناقب امام جواد علیه السلام

مطرفی گفت: حضرت رضا علیه السلام که از دنیا رفت چهار هزار درهم به من بدهکار بود و کسی جز من و او از ان اگاه نبود. پس حضرت جواد علیه السلام به نزد من فرستاد که چون فردا شود به نزد من بیا. فردا به نزد ان جناب رفتم به من فرمود: ابوالحسن رضا علیه السلام از دنیا رفت و چهار هزار درهم به تو بدهکار بود؟ گفتم: اری. پس جانمازی که زیر پایش بود بلند کرد و دیدم دینارهایی زیر ان است و انها را که برابر با چهار هزار درهم بود به من داد.

معلی بن محمد گفت: حضرت جواد علیه السلام نزدیکی های وفات پدر بزرگوارش از خانه بیرون امد. پس نگاه به سر تا پای او کردم تا اندازه قد و قامت او را برای دوستان و هم کیشان خود بیان کنم. دیدم ان حضرت نشست. سپس فرمود: ای معلی! همانا خداوند در امامت همان حجت و برهانی را دارد که در پیمبری و نبوت دارد. [خدا درباره نبوت حضرت یحیی] فرمود: (و حکم نبوت را در کودکی به او دادیم) (مریم، 112)

کرامتی از امام جواد علیه السلام

اباصلت می گوید: پس از دفن حضرت رضا علیه السلام ، به دستور مامون یک سال زندانی شدم. پس از یک سال از تنگی زندان و شب نخوابی به ستوه امدم، دعا کردم و برای رهایی از زندان به محمد و ال محمد(ص) متوسل شوم. از خداوند خواستم به برکت ال محمد(ص) در کار من گشایشی انجام دهد. هنوز دعایم به اخر نرسیده بود که حضرت ابی جعفر علیه السلام نجات بخش گرفتاران عالم، وارد زندان شد و فرمود: ای اباصلت از تنگنای زندان بی تاب شده ای.عرض کردم: به خدا سوگند سخت بی تابم.فرمود: برخیز، دستی به زنجیرها زد و غل و زنجیرها از دست و پای من بر زمین افتاد. سپس دست مرا گرفت و از کنار نگهبانان زندان عبور داد. نگهبانان در حالی که مرا نظاره می کردند، توان سخن گفتن با مرا نداشتند و از زندان خارج شدم. سپس حضرت فرمود: برو در امان خدا که هرگز نه دست مامون به تو می رسد و نه دست تو به مامون. اباصلت می گوید: همان گونه که حضرت فرمود تا حال مامون را ندیده ام.

سیره اخلاقی امام جواد علیه السلام

خدمت به مردم و رفع نیازهای انان در متن زندگی امامان معصوم علیهم السلام قرار دارد.امام جوادعلیه السلام نیز در این عرصه پیشتاز بود. ان بزرگوار می فرمود: انسان با داشتن سه خصلت پسندیده می تواند به مقام رضوان و خشنودی الهی برسد: زیاد طلب امرزش کردن، نرمخویی و مدارا با مردم و زیاد صدقه دادن.

از منظر امام جوادعلیه السلام خدمت رسانی به مردم، در اثر نزول رحمت الهی بر انسان است و اگر فردی در این عرصه کوتاهی و سهل انگاری نماید، ممکن است نعمت های الهی را از دست بدهد. به این جهت، ان حضرت فرمود: نعمت خداوند برکسی فراوان نازل نمی شود مگر اینکه نیاز مردم به وی بیشتر می شود. هرکس که در رفع این نیازمندی ها نکوشد و سختی های ان را تحمل نکند، نعمت الهی را در معرض زوال قرار داده است.

ان گرامی اعمال نیک و اثار خدمت به دیگران را برای نیکوکاران مفیدتر از افراد نیازمند می داند و می فرماید: نیکوکاران به نیکی کردن بیشتر نیاز دارند تا افراد محتاج و نیازمند؛ چرا که انسان های خیر، پاداش اخروی، افتخار و نام نیک را در پرونده اعمال خود ثبت می کنند. هرکسی که به خدمت گزاری و نیک رفتاری با مردم و اهل درد می پردازد، اول به خودش خیر و نیکی می رساند. پس او تشکر و قدردانی را در عملی که برای خود انجام داده است، از دیگری توقع نداشته باشد.

پرتوی از کلام نورانی امام جواد علیه السلام

عبدالعظیم حسنی نقل می کند که به امام جواد عرض کردم: ای فرزند رسول خدا! حدیثی از پدرانت برایم بفرما. فرمود: پدرم از پدرشان نقل فرمود که امیرمومنان فرمود: مردم پیوسته در خیرند تا وقتی که گوناگون و متفاوتند؛ اما اگر برابر گردند، هلاک و تباه می شوند.

عرض کردم: یابن رسول الله! باز بفرما. فرمود: پدرم از پدرانش نقل کرد که امیرمومنان فرمود: اگر باطنتان بر ملا می شد، یکدیگر را دفن نمی کردید!

عرض کردم: باز بفرما. فرمود: پدرم از پدرانش نقل کرده که امیرمومنان فرمود: دل مردم را نمی توانید با بخشش مال و منالتان به دست اورید؛ اما با گشاده رویی و خوش برخوردی می توانید.

عرض کردم: بیفزا. فرمود که پدرم از پدرانش نقل کرده که امیرمومنان فرمود: هر که از زمانه عیب و ایراد گیرد [اما به اصلاح خود نپردازد]، ملامتش به درازا می کشد.

عرض کردم: ای فرزند رسول خدا! بیفزا. فرمود: پدرم از پدرانش نقل کرده که امیرمومنان فرمود: همنشینی با اشرار، بدگمانی به خوبان را در پی دارد.