امام رضا علیه السلام و لقب رضا

۱۴۰۱/۰۳/۱۸ ۱۰:۰۰:۱۲

معروف ترین لقب شریف امام علی بن موسی الرضا (علیهما السلام)، رضا است، این لقب ریشه الهی دارد و از آن جهت به آن حضرت داده شد که مورد رضایت خدا و رسول خدا (صلّی الله علیه وآله) و امامان علیهم السلام و دوستان و دشمنان بود.

امام رضا علیه السلام و لقب رضا

معروف ترین لقب شریف امام علی بن موسی الرضا (علیهما السلام)، رضا[1] است، این لقب ریشه الهی دارد و از آن جهت به آن حضرت داده شد که مورد رضایت خدا و رسول خدا (صلّی الله علیه وآله) و امامان علیهم السلام و دوستان و دشمنان بود. در این رابطه از بزنطی نقل شده است که می گوید: به امام جواد علیه السلام عرض کردم: عده ای از مخالفان شما گمان دارند که به این دلیل که پدر شما به ولایتعهدی مأمون رضایت دادند، مأمون، آن حضرت را به «رضا» ملقب کرد؟ حضرت جواد علیه السلام فرمودند: به خدا سوگند دروغ می گویند، بلکه آن حضرت را خداوند متعال، «رضا» نامید؛ زیرا او در آسمان مورد رضایت خداوند و در زمین مورد رضایت رسول خدا (صلّی الله علیه وآله) و ائمه علیهم السلام بعد از او بود.

بزنطی می گوید، گفتم: مگر همه پدران شما مورد رضای خدا و رسولش (صلّی الله علیه وآله) و ائمه علیهم السلام نبوده اند؟ حضرت فرمودند: آری، گفتم: پس چرا تنها پدر شما به رضا ملقب شد؟ حضرت فرمودند: برای این که مخالفان از دشمنان، به آن حضرت رضایت دادند، همان طور که موافقان از دوستان، به آن حضرت راضی بودند(دوست و دشمن از وی خرسند بودند) و هیچ یک از پدران آن جناب این چنین نبودند؛ لذا ایشان را رضا نامیدند.[2]

مقام رضوان چگونه حاصل می‌شود؟

آیت‌الله جوادی آملی در این زمینه می‌گوید: هیچ موجودی از موجود دیگر راضی نمی‌شود، مگر به وساطت مقام امام هشتم؛ هیچ انسانی به هیچ توفیقی دست نمی یابد ، مگر به وساطت مقام رضوان امام رضا (سلام الله علیه)؛ و هیچ نفس مطمئنه ای به مقام راضی و مَرضی بار نمی‌یابد، مگر به وساطت مقام امام رضا! او نه چون به مقام رضا رسیده است، به این لقب ملقّب شده است! بلکه چون دیگران را به این مقام می‌رساند، ملقّب به رضا شد.

ممکن است در بین آحاد امّت کسانی باشند که به مقام رضوان راه پیدا کنند؛ چون پایان بخش سورة مبارکة فجر که فرمود: (یا أیَّتُهَا النَّفسُ المُطمَئِنَهُ ارْجِعِی إلی رَبِّکِ راضِیَهً مَرضِیَّه )[3] مخصوص ائمه علیه‌السلام نیست، شامل سائر انسانهای ملکوتی‌منش هم می‌شود. ممکن است در بین امّت، کسانی باشند که دارای نفس مطمئنه و نائل به مقام راضِیَهً مَرضِیَّهً بشوند، امّا رضا نخواهند بود! آنها جزء امّت‌اند، ولی امام رضا علیه‌السلام واسطه است که چنین افرادی در بین امّت به مقام راضِیَهً مَرضِیَّهً راه پیدا کنند.

اهداف جزئی هم مشمول این اصل کلّی است. اگر کسی در کارهای جزئی موفق شد و راضی شد؛ چه بداند، چه نداند به برکت امام رضا علیه‌السلام است. اگر فرزندی کوشید و رضای پدر و مادر را فراهم کرد؛ چه بداند و چه نداند، به وساطت مقام امام رضا علیه‌السلام است. و اگر عالم حوزوی یا اندیشور دانشگاهی به مقام علم و دانش بار یافت و بر کُرسی استادی تکیه زد و راضی شد؛ چه بداند، چه نداند به وساطت مقام ایشان است.

اهل دل معتقدند ارتباط با امام رضا علیه السلام افراد را راضی نگه می دارد و امام در عالم، مسئول راضی نگه داشتن دل مؤمنین هستند؛ حتی اگر به اذن حق حاجات مؤمنین روا نشود. چنان که در زیارات مخصوص حضرت نیز که از طرف ائمه علیهم السلام نقل شده بارها به خشنودی حضرت اشاره شده است. برای نمونه، از امام حسن عسگری علیه السلام برای هر کدام از چهارده معصوم علیهم السلام صلواتی نقل شده که صلوات بر امام هشتم علیه السلام چنین است: « اللَّهُمَّ صَلِ‏ عَلَى عَلِيِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا الَّذِي ارْتَضَيْتَهُ‏ وَ رَضِيتَ‏ بِهِ مَنْ شِئْتَ مِنْ خَلْقِكَ اللَّهُمَّ وَ كَمَا جَعَلْتَهُ حُجَّةً عَلَى خَلْقِكَ وَ قَائِماً بِأَمْرِكَ وَ نَاصِراً لِدِينِكَ وَ شَاهِداً عَلَى عِبَادِكَ وَ كَمَا نَصَحَ لَهُمْ فِي السِّرِّ وَ الْعَلَانِيَةِ وَ دَعَا إِلَى سَبِيلِكَ‏ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ فَصَلِّ عَلَيْهِ أَفْضَلَ مَا صَلَّيْتَ عَلَى أَحَدٍ مِنْ أَوْلِيَائِكَ وَ خِيَرَتِكَ مِنْ خَلْقِكَ إِنَّكَ جَوَادٌ كَرِيم»‏[4]

خدایا درود فرست بر علی فرزند موسی آن خشنودی که پسندیده ی خود قرارش دادی و به واسطة او از هر کدام از آفریدگانت که خواستی، خشنود شدی...»

بحثی کوتاه در باره مراتب و درجات رضا

رضا داراى درجات و مراتبی است:

الف ـ رضاى متقین :

انسان راضى در چنین مرحله اى رنج و درد آسیبها را كاملاً درك كرده و آن را احساس مى نماید؛ امّا بدان راضى است؛ بلكه به بلا و آسیبها گرایش داشته و عقلاً خواهان آن مى باشد؛ اگر چه طبعاً از آن بیزار است؛ امّا چون هدف این است كه به ثواب وقرب الهى نائل گردد و وارد بهشتى شود كه گستره آن، فاصله میان آسمان و زمین را تشكیل مى دهد، بهشتى كه براى متقین آماده شده است تن به بلا و مصیبت مى دهد؛ حتى بدان عقلاً راغب مى باشد. مانند كسى كه طبق دستور طبیب حاذقى باید عمل جراحى بر روى او انجام گیرد و صلاح و سلامت او از راه همین جراحى صیانت مى گردد. این بیمار مى داند كه این جراحى با درد و رنج همراه است؛ امّا به چنین درد و رنجى راضى و بلكه بدان راغب است تا سلامت خود را به دست آورده و حتى از جرّاح به خاطر همین درد و رنجى كه بر او وارد مى سازد سپاسگزار است.

ب ـ رضاى مقربین :

انسان در این مرحله اگر چه رنج بلا و مصیبتها را درك مى كند امّا دوستدار چنین رنجى است؛ چرا كه محبوب او خواهان چنین رنجى مى باشد، و رضاى محبوب را در آن مى بیند؛ زیرا وقتى حب و دوستى بر كسى چیره گشت، همه هدف و خواسته او این است كه رضاى محبوب خویش را به دست آورده باشد .

احمد بن عمر مى‏ گويد: من و حسين بن ثوير بن ابى فاخته خدمت امام رضا عليه السّلام شرفياب شديم. من به آن حضرت عليه السّلام عرض كردم: ما در وسعت رزق و خوشى و خرّمى بوديم و اينك وضع دگرگون شده است، تو از خداوند عزّ و جلّ بخواه كه آن وضع را به ما بازگرداند. امام عليه السّلام فرمود: چه مى ‏خواهيد؟ مى ‏خواهيد سلطان باشيد؟ آيا خوش دارى كه همچون طاهر و هرثمه باشى و در برابر، دين و اعتقاداتت، بر خلاف آنچه اكنون دارى باشد؟ عرض كردم: به خدا نه، من خوش ندارم دنيا را آكنده از سيم و زر داشته باشم؛ امّا اعتقادم بر خلاف آنچه اكنون دارم باشد. فرمود: پس هر كس از شما توانگر است بايد سپاس بگزارد كه خداى عزّ و جلّ مى ‏فرمايد: ( لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ‏ )[5] ، و نيز مى‏ فرمايد: (اعْمَلُوا آلَ داوُدَ شُكْراً وَ قَلِيلٌ مِنْ عِبادِيَ الشَّكُورُ ) [6]پس نسبت به خداوند خوش بين و خوش گمان باشيد؛ زيرا امام صادق عليه السّلام مى ‏فرمود: هر كه به خدا گمان نيك‏ برد، خداوند نيز با همان گمان با او رفتار كند، و هر كه به روزى اندك خدا خشنود باشد، خدا نيز عمل اندك او را بپذيرد، و هر كس به روزى حلال اندك قانع باشد، هزينه او سبك است و خانواده ‏اش در نعمت باشند، و خدا او را به درد دنيا و درمان آن بينا سازد و او را سالم از آن برون برد و به دار السّلام رساند.[7]

طبق آیه اى كه قبلاً یاد شد، خداوند متعال رضاى خود را نسبت به هر كسى ، مقرون به رضاى آن شخص نسبت به خود قرار داده است، و لذا ما به این حقیقت پى مى بریم كه كسى مى تواند مشمول رضاى پروردگار قرار گیرد كه او نیز از خدا و دستاوردهاى او راضى باشد. امام رضا علیه السلام مظهر و مصداق كامل و فرد اكمل این حقیقت است.



[1][1] .«رضا» يعنى «پسنديده»، «مورد پسند»، «مورد رضايت»

[2] . عیون اخبار الرضا علیه السلام، ج ۱، ص ۱۳

[3] .سوره فجر، آیه27-28

[4] ابن طاووس، على بن موسى، جمال الأسبوع بكمال العمل المشروع، ص 491.

[5] . «اگر سپاسگزارى كنيد بر شما [نعمت را] بيفزايم» (سوره ابراهيم، آيه 7).

[6] . «اى خاندان داود! شكرگزارى [نعمت‏] كنيد كه اندكى از بندگان من شكرگزارند» (سوره سبأ، آيه 13).

[7]. کلینی، محمد بن یعقوب، الكافي (ط - الإسلامية) ، ج‏8، ص346

ارسال نظر