عباس بن علی علیهما السلام

فرزند امیر المؤمنین، برادر سید الشهدا،فرمانده و پرچمدار سپاه امام حسین علیه السلام در روز عاشورا. عباس مادرش«فاطمه کلابیه»بود که بعدها با کنیه «ام البنین» شهرت یافت. علی علیه السلام پس ازشهادت فاطمه زهرا با ام البنین ازدواج کرد. عباس،ثمره این ازدواج بود. ولادتش را در چهارم شعبان سال 26 هجری در مدینه نوشته اند و بزرگترین فرزند ام البنین بود و این چهارفرزند رشید، همه در کربلا در رکاب امام حسین علیه السلام به شهادت رسیدند. وقتی امیر المؤمنین شهید شد، عباس چهارده ساله بود و در کربلا 34 سال داشت. کنیه اش «ابو الفضل» و «ابو فاضل» بود و از معروفترین لقبهایش،قمر بنی هاشم،سقاء،صاحب لواء الحسین،علمدار،ابو القربه،عبد صالح،باب الحوایج و...است.

عباس با لبابه،دختر عبید الله بن عباس(پسر عموی پدرش)ازدواج کرد و از این ازدواج،دو پسر به نام های عبید الله و فضل یافت. بعضی دو پسر دیگر برای او به نامهای محمد و قاسم ذکر کرده اند.

آن حضرت،قامتی رشید،چهره ای زیبا و شجاعتی کم نظیر داشت و به خاطر سیمای جذابش او را«قمر بنی هاشم» می گفتند. در حادثه کربلا، سمت پرچمداری سپاه حسین علیه السلام و سقایی خیمه های اطفال و اهل بیت امام را داشت و در رکاب برادر، غیر از تهیه آب، نگهبانی خیمه ها و امور مربوط به آسایش و امنیت خاندان حسین علیه السلام نیر بر عهده او بود و تا زنده بود،دودمان امامت،آسایش و امنیت داشتند(2).

روز عاشورا، سه برادر دیگر عباس پیش از او به شهادت رسیدند. وقتی علمدار کربلا از امام حسین علیه السلام اذن میدان طلبید حضرت از او خواست که برای کودکان تشنه و خیمه های بی آب، آب تهیه کند. ابو الفضل، به فرات رفت و مشک آب را پر کرد و در بازگشت به خیمه ها با سپاه دشمن که فرات را در محاصره داشتند درگیر شد و دست هایش قطع گردید و به شهادت رسید. البته پیش از آن نیز چندین نوبت، همرکاب با سید الشهدا به میدان رفته و با سپاه یزید جنگیده بود. عباس، مظهر ایثار و وفاداری و گذشت بود. وقتی وارد فرات شد، با آنکه تشنه بود، اما بخاطر تشنگی برادرش حسین علیه السلام آب نخورد و خطاب به خویش چنین گفت:

یا نفس من بعد الحسین هونی

و بعده لا کنت ان تکونی

هذا الحسین وارد المنون

و تشربین بارد المعین

تالله ما هذا فعال دینی

و سوگند یاد کرد که آب ننوشد(3).

تا اینکه علمدار کربلا به شهادت رسید. شهادت عباس، برای امام حسین بسیار ناگوار و شکننده بود. جمله پر سوز امام، وقتی که به بالین عباس رسید، این بود:«الآن انکسر ظهری و قلت حیلتی و شمت بی عدوی»(4).و پیکرش،کنار«نهر علقمه»ماند و سید الشهدا به سوی خیمه آمد و شهادت او را به اهل بیت خبر داد.هنگام دفن شهدای کربلا نیز،در همان محل دفن شد. از این رو امروز حرم ابا الفضل با حرم سید الشهدا فاصله دارد.

مقام والای عباس بن علی بسیار است. تعابیر بلندی که در زیارتنامه اوست، گویای آن است. این زیارت که از قول حضرت صادق علیه السلام روایت شده،از جمله چنین دارد:

«السلام علیک ایها العبد الصالح المطیع لله و لرسوله و لأمیر المؤمنین و الحسن و الحسین. ..

اشهد الله انک مضیت علی ما مضی به البدریون و المجاهدون فی سبیل الله المناصحون فی جهاد اعدائه المبالغون فی نصرة اولیائه الذابون عن أحبائه...»(5)که تأیید و تأکیدی بر مقام عبودیت و صلاح و طاعت او و نیز تداوم خط مجاهدان بدر و مبارزان با دشمن و یاوران اولیاء خدا و مدافعان از دوستان خداست. امام سجاد علیه السلام نیز سیمای درخشان عباس بن علی را اینگونه ترسیم فرموده است:«رحم الله العباس فلقد آثر و ابلی و فدا اخاه بنفسه حتی قطعت یداه فابدله الله عز و جل بهما جناحین یطیر بهما مع الملائکة فی الجنة کما جعل جعفر بن ابی طالب و ان للعباس عند الله تبارک و تعالی منزلة یغبطه بها جمیع الشهداء یوم القیامة»(6)که در آن نیز مقام ایثار، گذشت، فداکاری، جانبازی، قطع شدن دستانش و یافتن بال پرواز در بهشت، هم بال با جعفر طیار و فرشتگان مطرح است و اینکه: عمویم عباس، نزد خدای متعال، مقامی دارد که روز قیامت، همه شهیدان به آن غبطه می خورند و رشک می برند.

عباس یعنی تا شهادت یکه تازی

عباس یعنی عشق، یعنی پاکبازی

عباس یعنی با شهیدان همنوازی

عباس یعنی یک نیستان تکنوازی

عباس یعنی رنگ سرخ پرچم عشق

یعنی مسیر سبز پر پیچ و خم عشق

جوشیدن بحر وفا، معنای عباس

لب تشنه رفتن تا خدا،معنای عباس(7)

در زیارت ناحیه مقدسه نیز از زبان حضرت مهدی عجل الله فرجه به او اینگونه سلام داده شده است:«السلام علی ابی الفضل العباس بن امیر المؤمنین،المواسی اخاه بنفسه،الآخذ لغده من امسه،الفادی له،الواقی الساعی الیه بمائه،المقطوعة یداه...»(8).

کربلا کعبه عشق است و من اندر احرام

شد در این قبله عشاق، دو تا تقصیرم

دست من خورد به آبی که نصیب تو نشد

چشم من داد از آن آب روان تصویرم

باید این دیده و این دست دهم قربانی

تا که تکمیل شود حج من و تقدیرم(9)

پی نوشت ها:

1.الیوم نامت اعین بک لم تنم و تسهدت اخری فعز منامها.

2.مجلسی، بحارالانوار،ج 45،ص. 41

3.معالی السبطین،ج 1،ص 446.مقتل خوارزمی،ج 2،ص. 30

4.مفاتیح الجنان،ص. 435

5. سفینة البحار،ج 2،ص. 155

6.الأمالي(للصدوق)، النص، ص 463- 462

7. خلیل شفیعی.

8. مجلسی، بحارالانوار، ج 45، ص 66.

9. انصار الحسین،ص 105،تنقیح المقال، مامقانی، ج 2،ص. 133

منبع : کتاب فرهنگ عاشورا , محدثی، جواد