برخی معتقدند که این شهر پیش از دوره اسلامی وجود داشته و بعضی هم می‌گویند که شهر قم بعد ازاسلامبنا گردیده است. 

نویسندگان بزرگ و قدیمی اسلامی مانند «ابو دُلفِ خزرجی» از نویسندگانقرن چهارم هجری درسفرنامه خود گفته است: قم شهری است جدید و اسلامی که اثری از ایرانیان در آن یافت نمی‌شود.

قم شهری است جدید که اثری از ایرانیان در آن نیست. یاقوت حمَوی وابوالفداء، همین ادعا را تکرار کردند. 

امّا در مقابل این‌ها، نویسندگان دیگری قدمت تاریخی قم را ماقبل اسلام می‌دانند و دلایلی هم در دست است که ادعای این‌ها را ثابت می‌کند که به بعضی از آن‌ها اشاره می‌شود. 

۱.بلاذری از نویسندگان معتبر اسلامی در قرن سوّم، می‌نویسد: وَ اَضحُّ الاخبارِ اِنّ اَبا موسی فَتَحَ قُم و قاشان. صحیح‌ترین خبرها این است که ابوموسی (اشعری) قم وکاشان رافتحکرد (سال۲۳ هجری) بنابراین شهر قمی وجود داشته که ابوموسی آن را فتح کرده است. 

۲.یعقوبی از نویسندگان بزرگ قرن سوّم، قم را از جمله شهرهای عصر ساسانی نام برده است. 

۳.خسرو پرویز از ریدک پرسید مرا از بویبهشتخبر ده، رَیدَک از چند چیز خوشبو نام برد از جمله،زعفرانقم. 

۴.دینوری می‌گوید: انو شیروان، کشور را به چهار قسمت کرد و شهر قم، از جمله‌ شهرهای قسمت دوّم بود. 

۵.می‌گویند وقتی که اشعریان در اواخر قرن اوّل هجری به قم آمدندآتشکدهقم را خراب کردند و به جای آن مسجدی بنا کردند، ‌ پس قبل ازاسلامدر این سرزمین کسانی بودند که به آتشکده می‌رفتند. 

باستان شناسانی مانند «گریشمن» کناره‌های غربیایران (قم، كاشان،ساوه )را از نخستین و قدیمی‌ترین مناطقی می‌دانند که جماعات اولیه انسانی در آن استقرار یافته و تمدن‌های اولیه را پی‌ریزی کرده‌اند. در این صورت قدمت قم و نواحی پیرامون آن به چند هزار سال پیش می‌رسد.