محراب و ضريح در بيت فاطمه عليها السلام‏

ابن نجار (متوفى 643 ه. ق.) پس از اينكه از محمد بن ابراهيم؛ يكى از احفاد و نوادگان امام صادق عليه السلام نقل مى‏كند كه قبر فاطمه عليه السلام در بيت خودش قرار دارد، مى‏گويد:

«قلت و بيتها اليوم حوله مقصورة و فيه محراب و هو خلف حجرة النّبى صلى الله عليه و آله»^[1].

«در زمان فعلى، خانه فاطمه در داخل مقصوره و محدوده واقع شده و داراى محرابى است كه در پشت حجره پيامبر صلى الله عليه و آله قرار گرفته است».

ظاهراً منظور ابن نجار از «مقصوره»- كه قبل از تاريخ نصب شبكه در اطراف بيت فاطمه عليها السلام بوده است- همان مثلث مرتفعى است كه در زمان عمر بن عبدالعزيز در قسمت شمالى مرقد شريف نبوى صلى الله عليه و آله ايجاد شده بود كه با نصب شبكه، برداشته شده است.

متن گفتار ابن نجار را سمهودى نقل كرده و اضافه مى‏كند: «محرابى كه ابن نجار از آن ياد نموده كه در پشت حجره عايشه قرار دارد، در قسمت مقدم اين محراب، محلى هست كه مردم، آنجا را به عنوان «قبر فاطمه عليه السلام» مى‏شناسند و بر اين نقطه احترام زيادى قائلند و از قدم گذاشتن بر اين محوطه امتناع مى‏ورزند».^[2] همانگونه كه سمهودى اشاره نموده در داخل بيت فاطمه، نقطه مشخصى به عنوان محل قبر آن حضرت شناخته مى‏شده و از گفتار علامه مجلسى رحمه الله معلوم مى‏شود كه در قرنهاى گذشته و در زمان آن مرحوم، علامت قبرى نيز به عنوان قبر فاطمه در اين نقطه وجودداشته است‏^[3] و امروز هم در داخل بيت فاطمه ضريحى را مشاهده مى‏كنيم منتسب به آن حضرت، به ابعاد تقريبى يك متر و نيم در يك متر و نيم كه ظاهراً در همان نقطه‏اى كه معروف به محل قبر آن حضرت بوده نصب شده و با علامت قبرى كه مرحوم مجلسى اشاره فرموده، قابل انطباق است. گرچه تاكنون كيفيت پيدايش اثر قبر و تاريخ نصب اين ضريح؛ همانند تاريخ احداث محراب قديمى- كه ابن نجار از آن ياد نموده- معلوم و مشخص نگرديده است.

[1] ( 1). اخبار مدينةالرسول، ص 76

[2] ( 2). وفاء الوفا، ج 2، ص 469

[3] ( 1). بحار، ج 100، ص 193