پیوندها
وبلاگ
پرسش و پاسخ
* مدفن حضرت زهرا عليها السلام از نظر علماى اهل سنّت
علماى اهل سنّت در محلّ دفن حضرت زهرا عليها السلام سه قول آوردهاند:
1- در داخل بيت خودش
گذشته از اينكه دفن شدن حضرت زهرا عليها السلام در داخل بيت خود در ضمن رواياتى از طريق شيعه آمده، در منابع اهل سنّت و از طريق آنان نيز از امام باقر و امام صادق عليه السلام نقل گرديده است. و بعضى از دانشمندان آنها نيز به اين معنا تصريح و دفن آن حضرت را در خانهاش تأييد نمودهاند:
از جمله ابن شيبه از قديمىترين مورخ و مدينهشناس عبدالعزيز[1] نقل مىكند كه وى مىگفت: «انّها دفنت في بيتها و صنع بها ما صنع برسولاللَّه صلى الله عليه و آله انّها دفنت في موضع فراشها».[2]«فاطمه زهرا همانند رسول خدا صلى الله عليه و آله در داخل خانهاش و در جايگاهىكه به عالم بقاء ارتحال يافته، به خاك سپرده شده است».
و ديار بكرى با اشاره به اقوال مختلف مىگويد: «و گفته شده كه قبرآن حضرت در داخل خانه خود و در محلّ محرابى است كه در پشت حجره مقدسه قرار گرفته است. سپس اين نظريه را تأييد مىكند و مىگويد: «و هذا أظهر الأقوال».[3]
2- در بقيع
عدّهاى ديگر از علماى اهل سنت نيز مىگويند: «آن حضرت در بقيع ولى در خارج از حرم ائمه عليهم السلام به خاك سپرده شده است».
و اين گروه نظرات و احتمالات مختلفى را مطرح ساختهاند؛ زيرا بعضى مىگويند در زاويه بيرونى خانه عقيل، كه به بقيع منتهى مىگردد، دفن شده است.
و بعضى ديگر مىگويند در مقابل كوچهاى كه به نام كوچه نبيه بوده به خاك سپرده شده و بعضى ديگر بيتالأحزان را كه مسجد فاطمه ناميده مىشد، معرفى نمودهاند.
و اقوال ديگرى كه مجموعاً به شش قول بالغ مىگردد.[4]
3- در داخل حرم ائمه بقيع
و اين قول را مىتوان قول مشهور در ميان علماى اهل سنت دانست.
سمهودى پس از بيان نظرات و مطالب مختلف در مدفن حضرت زهرا مىگويد: «از آنچهگفتيم، چنين بهدست مىآيدكه قبرآن حضرت دربقيع و دركنار قبر حسنبن على عليه السلام است».[5] ابن نجّار، مدينهشناس معروف ديگر (متوفاى 643 ه. ق.) پس از نقل وصيت اماممجتبى عليه السلام كه: «ادفنوني الى جنب امّي فاطمة بالمقبرة» مىگويد: بنابراين قبر فاطمه عليها السلام در كنار قبر فرزندش حسن و در زير همين قبه است.[6] عبّاسى مؤلف كتاب عمدةالأخبار مىگويد: «از قبور واقع در بقيع، قبر فاطمه دختر رسول خدا صلى الله عليه و آله است و آن در داخل قبه عباس و در كنار قبر فرزندش حسن عليه السلام واقع گرديده؛ زيرا نقل شده است كه حسن بن على به هنگام وفاتش وصيت نمود كه مرا در كنار قبر مادرم فاطمه به خاك بسپاريد».[7] و اكثر نويسندگان گذشته و معاصر[8] همان مطلب را تكرار كرده و مدفن آن حضرت را در داخل حرم ائمه بقيع معرفى نموده اند.
دليل اين نظريه
اگر طرفداران اين قول، دليلى بر نظريه خود ذكر نمىنمودند، پذيرش گفتار آنان بعنوان يك مورّخ امكانپذير بود، ولى بطورىكه ملاحظه فرموديد آنان در مقابل وجه اول كه مضمون روايات و گفتار بعضى از قديمترين مدينهشناسان است وصيت حضرت مجتبى عليه السلام را دليل و مستند خود ذكر نمودهاند كه فرمود: «ادفنوني عند قبر امي فاطمة»: اگر از دفن شدن من در كنار جدم مانع گشتند در كنار قبر مادرم فاطمه به خاكم بسپاريد. كه در گفتار ابن نجار و عباسى بدين دليل تصريح گرديده و ساير مورّخان نيز با توجه به نقل اين وصيت در كنار اظهار نظر خويش، عملًا از همين روش پيروى و به همين دليل استناد و چنين تلقى نمودهاند كه منظور آن حضرت از «امى فاطمة» مادر عزيزش فاطمه زهرا دخت رسولخدا صلى الله عليه و آله مىباشد.
نقض صريح اين نظريه
به عقيده ما در عين اين كه اصل وصيت امام مجتبى عليه السلام از نظر تاريخى مورد تأييد استاما برداشت طرفداران وجه سوّم درست نيست، بلكه منظور امام مجتبى عليه السلام از جمله: «امّى فاطمة» مادر بزرگش فاطمه بنت اسد مىباشد نهمادرش حضرت زهرا عليه السلام.
در توضيح اين موضوع مىگوييم: گذشته از اينكه دفن شدن آن حضرت در بقيع مخالف با روش اهل بيت- عليهمالسلام- در پنهان نگهداشتن قبر مطهر آن بزرگوار است و قطع نظر از اينكه مخالف مضمون روايات منقول از اهل بيت عليهم السلام به طريق شيعه و اهل سنت و مخالف نظر علما و دانشمندان شيعه در دفن آن حضرت در بيت خود مىباشد و گذشته از اين كه اطلاق كلمه «امّ» به مادر بزرگ، يك اطلاق شايع است، گفتار و نقل صريح اين مورّخان در موارد ديگر، ناقض اين برداشت و مؤيد اين است. بانوئى كه در حرم بقيع دفن شده، فاطمه بنت اسد است و نه فاطمه زهرا عليها السلام.
از اين موارد مىتوان گفتار اين مورخان در محل دفن جناب عباس عموى پيامبر را ذكر نمود. كه ابن شبه و سمهودى از قديمترين مدينهشناس؛ عبدالعزيزچنين نقل مىكند:
«دفن العباس بن عبدالمطلب عند قبر فاطمة بنت اسد بن هاشم فى اول مقابر بنىهاشم التى فى دار عقيل».[9] عباسى در ضمن نقل متن بالا گفتار ديگرى را از ابن حبان[10] مىآورد كه وى در مورد تشييع و تجهيز پيكر امام مجتبى عليه السلام تصريح كرده است: «... دفن بالبقيع عند جدّته فاطمة بنت اسد بن هاشم».[11]
بطورىكه ملاحظه مىشود، اين دو جمله از قديمىترين مورّخان و محدّثان صراحت دارد بر اينكه بانويى كه در حرم بقيع دفن شده و عباس عموى پيامبر و امام مجتبى عليه السلام در كنار آن به خاك سپرده شدهاند، جده و مادر بزرگ حضرت حسن بن على يعنى فاطمه بنت اسد است نه فاطمه زهرا دختر رسول خدا صلى الله عليه و آله.
و روايتى كه قبلًا از امام باقر عليه السلام نقل نموديم به همين معنا تصريح مىكند كهامام حسن عليه السلام در وصيت خود به امام حسين عليه السلام فرمود ثمّ ردّني إلى قبر جدّتي فاطمة فادفنّي بها.
[1] ( 2). وى اوّلين مدينهشناسى است كه در اين موضوع تأليفى هم داشته و در سال 199 در قيد حيات بوده است.
[2] ( 3). تاريخ المدينه، ج 1، ص 108
[3] ( 1). تاريخ الخميس، ج 2، ص 176
[4] ( 2). اين اقوال را ابن شبه در تاريخ المدينه، ج 1، ص 105 و 106 و سمهودى در وفاءالوفا ج 3، ص 901 نقل نمودهاند.
[5] ( 3). وفاء الوفا ج 3، ص 901
[6] ( 1). اخبار المدينه، ص 154
[7] ( 2). عمدة الاخبار، ص 154
[8] ( 3). مانند على حافظ در كتاب خود فصول من تاريخ المدينه، ص 168
[9] ( 1). تاريخ المدينه، ج 1، ص 127؛ وفاءالوفا، ج 3، ص 910
[10] ( 2). ابن حبان از بزرگترين محدّثان و علماى اهل سنت در قرن چهارم( متوفاى 354) مىباشد و كتاب او از بهترين كتابهاى حديث به شمار مىآيد.
[11] ( 3). عمدة الأخبار، ص 153
