پیوندها
وبلاگ
پرسش و پاسخ
مدفن حضرت زهرا از ديدگاه روايات
روايات متعدد و مُسند و مورد اعتمادى كه از شش تن از ائمه معصوم عليهم السلام در محل دفن حضرت زهرا عليها السلام در منابع شيعه نقل گرديده، نشانگر اين است كه آن حضرت در داخل خانه خودش كه در كنار مسجد و در جوار خانه رسول خدا صلى الله عليه و آله قرار داشت، دفن شده است؛ خانهاى كه به دستور بعضى حكام و خلفاى بنىاميه تخريب و به مسجد ضميمه گرديد[1] و ما در اين زمينه به نقل چند روايت اكتفا مىكنيم:
در اين روايات دو نكته جالب توجه است: الف) شايد كمتر حادثهاى وجود داشته باشد كه درباره آن از شش معصوم بالاتفاق روايت نقل شده باشد. ب) متن اين روايات دفن شدن آن حضرت در بقيع را با صراحت نفى مىكند:
1- حضرت رضا عليه السلام، مرحوم صدوق از ابى نصر بزنطى نقل مىكند كه از امام ابوالحسن على بن موسى الرضا عليه السلام از محل قبر فاطمه عليها السلام سؤال نمودم، فرمود:
«دُفِنَت في بيتها فلمّا زادت بنو اميّة في المسجد صارت في المسجد».[2]
اين روايت را مرحوم كلينى[3] ابن شهرآشوب[4] و علامه مجلسى[5] نيز نقل كردهاند.
2- امام صادق عليه السلام، همچنين بزنطى نقل مىكند از حضرت رضا عليه السلام سؤال كردم كه فاطمه دختر رسول خدا صلى الله عليه و آله در كجا دفن شده است؟ فرمود:
«شخصى همين موضوع را در مجلسى كه عيسى بن موسى[6] نيز حاضر بود از جعفر ابن محمد عليه السلام سؤال نمود، عيسى در پاسخ وى گفت: فاطمه عليه السلام در بقيع دفن شده است. آن شخص به جعفر بن محمد عرض كرد: شما چه مىفرماييد؟ فرمود: عيسى ابن موسى به سؤال تو پاسخ داد، وى بار ديگر عرض نمود: خدا شما را به سلامت دارد. من با عيسى بن موسى چه كار دارم! شما نظر پدرانتان را به من بگوييد، حضرت فرمود: «دفنت فى بيتها.»[7]
3- امام هادى عليه السلام، سيد بن طاووس رحمه الله از كتاب: «المسائل واجوبتها من الأئمة» در ضمن سؤالهايى كه از امام على الهادى عليه السلام كتباً به عمل آمده است، اين مطلب را نقل مىكند كه:
محمد همدانى مىگويد: به آن حضرت نوشتم: «اگر صلاح مىدانيد مرا از محل دفن مادرتان فاطمه آگاه سازيد كه آيا در داخل مدينه است يا همانگونه كه مردم مىگويند در بقيع قرار دارد؟ آن حضرت در جواب من نوشت: «هي مع جدّى صلوت اللَّه عليه»[8]. وى پس از نقل اين روايت مىگويد اين گفتار صريح از امام هادى عليه السلام به تنهايى كافى است كه بگوئيم پيكر مطهر حضرت زهرا در كنار مدفن رسول خدا صلى الله عليه و آله دفن شده است و نه در جاى ديگر.
4- 5- امام باقر و امام مجتبى عليهما السلام، مؤيّد اين روايات، روايت ديگرى است كه مرحوم كلينى از امام باقر عليه السلام نقل كرده است كه وقتى وفات امام حسن مجتبى عليه السلام نزديك شد، به برادرش حسين بن على عليهما السلام اينگونه وصيّت كرد:
«چون مرگ من فرارسيد تجهيزم كن و به نزد قبر رسول خدا صلى الله عليه و آله ببر تا با وى تجديدعهد كنم سپس به نزد قبر مادرم فاطمه ببر، پس از آن، به بقيع برگردان و در همانجا دفن كن.
«ثمّ اصرفني الى امّي ثمّ ردّني فادفنّي بالبقيع».
متن روايت ديگر چنين است: «ثمّ ردّني الى قبر جدّتي فاطمة فادفنّي هناك».[9] مرحوم كلينى در جاى ديگر وصيت امام مجتبى عليه السلام را چنين نقل مىكند «يا أخي إنّي أوصيك بوصيّة فاحفظها فإذا أنا متّ فهيئني ثمّ وجّهني إلى رسول اللَّه لِأُحدّث به عهداً، ثمّ ردّني إلى فاطمة عليها السلام ثمّ رُدّني وادفنّي بالبقيع».[10]
6- اميرمؤمنان عليه السلام، ششمين امام است كه گفتار او دليل بر دفن شدن حضرت زهرا عليها السلام در داخل بيت خودش مىباشد. اميرمؤمنان عليه السلام به هنگام دفن پيكر پاك دختر رسول خدا اينگونه فرمود: «السّلام عليك يا رسول اللَّه عنّي وعن ابنتك النّازلة في جوارك والسّريعة اللّحاق بك».[11]
«اى رسول خدا، سلام بر تو از جانب من و از جانب دخترت كه هم اكنون در جوارت فرود آمده و به سرعت به تو ملحق گرديد.»
و در آخر مىگويد: السلام عليكما، سلام مودّع ...
مفهوم جمله «النازلة فى جوارك» با دفن شدن آن حضرت در خانه خويش كه نزديكترين محل نسبت به خانه و مدفن رسول خدا و قرب و جوار تربت پاك او است متحقق مىگردد.
گذشته از اينكه اين جمله در نقل مرحوم كلينى[12] و شيخ مفيد[13] و شيخ طوسى[14] چنين آمده است:
«السلام عليك يا رسول اللَّه، عنّى وعن ابنتك النازلة فى بقعتك والسريعة اللحاق بك». و به جاى «جوار»، «بقعه» به كار رفته است كه در اين صورت موضوع واضحتر و صريحتر خواهد گرديد. و آخرين جمله آن حضرت السلام عليكما، سلام مودّع ... تأكيد ونصّى است بر اين قرب جوار و دفن شدن آن حضرت در كنار پدرش رسول خدا صلى الله عليه و آله همانگونه كه امام هادى عليه السلام فرمود: «هي مع جدّي صلوات اللَّه عليه»
[1]( 1). در آينده توضيح خواهيم داد كه از قرن ششم اين خانه مجدداً با نرده كشى اطراف آن، بطورىكه امروز مىبينيم، از مسجد مجزّا و محوطه آن مشخص شده است.
[2]( 2). اصول كافى ج 1، ص 461؛ عيون الأخبار، ص 311
[3]( 3). اصول كافى، ج 1، ص 461
[4]( 4). مناقب، ج 3، ص 365
[5]( 5). بحارالأنوار، ج 100، ص 191
[6]( 1). عيسى بن موسى از محدّثين و علماى اهل سنت و معاصر با امام صادق عليه السلام است. نك: تهذيب التّهذيب.
[7]( 2). قرب الإسناد به نقل بحارالأنوار، ج 100، ص 192
[8]( 3). اقبال الاعمال، ص 623
[9]( 1). روضه كافى، به نقل وسائل الشيعه، ح 1، كتاب الطهاره؛ ب 13، از ابواب دفن، حديث 6 و 10
[10]( 2). اصول كافى، ج 1، 356
[11]( 3). نهجالبلاغة، گفتار 202.
[12]( 4). اصول كافى، ج 1، ص 359.
[13]( 5). امالى، ص 33.
[14]( 6). امالى، ج 1، ص 108.
