پیوندها
وبلاگ
پرسش و پاسخ
قبر فاطمه زهرا عليها السلام يا فاطمه بنت اسد
پس از بررسى تاريخ حرم و تاريخ ضريح ائمه بقيع، كه در صفحات گذشته ملاحظه فرموديد، به اين پرسش مىرسيم:
«قبرى كه در داخل حرم مطهر ائمه بقيع به فاطمه عليها السلام نسبت داده مىشود، متعلق به فاطمه زهرا عليها السلام است يا فاطمه بنت اسد؟»
توضيح و بيان اين موضوع، كه مهمترين و جالبترين بخش از تاريخ حرم ائمه بقيع را به خود اختصاص داده است، ايجاب مىكند كه چند مطلب مورد بررسى قرار گيرد.
مدفن حضرت زهرا عليها السلام كجاست؟
يكى از مسائل مسلّم و قطعى در مورد حضرت زهرا عليها السلام اين است كه قبر آن حضرت مخفى است و تا حال، بطور مشخص و به صورت قطعى قبرى به آن حضرت نسبت داده نشده است.
و امّا مدفن و محلىكه ممكن است پيكر پاك آن حضرت در آن جايگاه دفن شده باشد آن هم از نظر تاريخى، دقيقاً معلوم نيست و جاى بحث و گفتگو و مورد اختلاف است.
علت اختفا
سمهودى مىگويد: «سبب اختفاى قبر فاطمه عليها السلام و مشخص نبودن آن و بعضى ديگر از قبور بزرگان، اين است كه در صدر اسلام علاوه بر اينكه ساختن بنا بر روى قبور و يا استحكام قبور با گچ و آجر بطور عموم معمول نبوده، درباره اختفاى قبور اهل بيت- بخصوص-، انگيزه ديگرى نيز وجود داشته و آن عداوت و دشمنى حكام درگذشته و امروز! با اهل بيت است؛ بطورىكه بنا به نقل مسعودى در سال دويست و سى و شش، متوكّل دستور داد قبر حسين بن على محو و با خاك يكسان و كسانىكه در كنار اين قبر مىباشند، شديداً مجازات شوند و در اجراى اين دستور، پولهاى زيادى صرف و پاداشهاىفراوانى به مجريان اين فرمان پرداخت گرديد.[1] نويسنده: بخش دوم گفتار سمهودى درست و دقيقاً مطابق با حوادثى است كه در طول تاريخ، از سوى حكومتها در مقابل اهل بيت رسول خدا صلى الله عليه و آله به وقوع پيوسته است و دليل روشن بر گفتار وى، قبل از اقدام متوكّل كه در اواسط قرن سوّم صورت گرفته است اقدام بنىاميه در تخريب و انهدام خانه فاطمه زهرا عليه السلام است كه در قرن اول صورت گرفت ليكن بخش اول گفتار سمهودى را- در مورد قبر يگانه يادگار رسول خدا- بايد يك نوع تحريف تاريخ و تغيير واقعيّت دانست؛ زيرا وى به جاى انگيزه واقعى اين موضوع، رايج نبودن بنا و ساختمان بر قبور بزرگان را دليل اختفاى قبر آن حضرت معرفى مىكند. در صورتىكه قبور عدهاى از صحابه و اقوام ديگر رسول خدا صلى الله عليه و آله در مكه و مدينه در داخل و خارج بقيع مشخص مىباشد و لذا بايد علت اختفاى قبر آن حضرت را در جاى ديگر جستجو كرد و انگيزه واقعى آن را همانگونه كه هست، بيان نمود؛ همان انگيزه و علّتى كه در منابع حديثى و تاريخى شيعه و اهل سنت منعكس گرديده است و آن عبارت است از وصيت و تأكيد فاطمه زهرا عليها السلام بر اين كه پيكر پاكش شبانه دفن شود و قبر مطهرش پنهان و مخفى گردد.
در صحيح بخارى و صحيح مسلم، در ضمن نقل جريان اختلافِنظر حضرت زهرا عليها السلام با اقدام و عملكرد ابوبكر در مورد فدك و ارث رسول خدا صلى الله عليه و آله از عايشه چنين آمده است:
«فوجدت فاطمة على أبي بكر في ذلك فحجرته فلم تكلمه حتى توفيت و عاشت بعدالنّبي صلى الله عليه و آله ستة اشهر، فلما توفيت دفنها زوجها علي ليلًا و لم يؤذن بها أبابكر و صلّى عليها».[2]
فاطمه عليها السلام از جهت مصادره فدك نسبت به ابوبكر رنجش خاطر پيدا كرد و با او سخن نگفت تا از دنيا رفت.
عايشه اضافه مىكند: «فاطمه پس از رسول خدا صلى الله عليه و آله شش ماه زنده بود و چون از دنيا رفت همسرش على، ابوبكر را از وفات وى مطلع نساخت و خودش بر پيكر او نماز خواندو شبانه دفن نمود.»
ابن عبدالبرّ مىگويد: «وكانت اشارت على زوجها أن يدفنها ليلًا»؛[3] «فاطمه به همسرش على اشاره كرده بود كه شبانه به خاكش بسپارد.»
اين اشارت از سوى حضرت زهرا در مورد دفن شدن پيكرش به هنگام شب، كه در منابع اهل سنت فراوان نقل گرديده، در منابع شيعه قدرى صريحتر ذكر شده است:
در روايتى آمده است كه: امير مؤمنان عليه السلام به هنگام شدّت مرض و در آخرين روزهاى حيات همسرش، در پاسخ پيام عمويش عباس كه در مورد تجهيز و تشييع جنازه فاطمه زهرا به آن حضرت پيشنهاداتى را ارائه مىداد چنين فرمود:
«و أنا اسألك يا عمّ أن تسمح لي ترك ما أشرت به، فانّها وصّتني بستر امرها»[4]:
«اى عمّ! اجازه مىخواهم از پيشنهاد شما در اين مورد صرف نظر نمايم؛ زيرا خود فاطمه بر من وصيت نموده است كه مراسم تدفين وى مخفيانه انجام پذيرد.»
مرحوم شيخ مفيد از حسين بن على عليه السلام نقل مىكند:
«فلمّا حضرتها الوفاة وصت اميرالمؤمنين ان يتولّى امرها و يدفنها ليلًا و يعفي قبرها، فتولّى ذلك اميرالمؤمنين و دَفنها و عفى موضع قبرها».[5]
و بنابر به بعضى از روايات، امير مؤمنان عليه السلام بر چهل قبر در بقيع آب پاشيد و شبيه هفت قبر به وجود آورد تا قبر حضرت زهرا به هيچوجه شناخته نشود.[6] بهرحال اين وصيت و اين نوع تدفين موجب گرديده كه قبر حضرت زهرا عليها السلام مخفى و اقوال و آراى مختلف در ميان محدّثان و مورّخان در محل دفن وى پديد آيد. از اينرو استكه عدهاى مىگويند قبر فاطمه عليها السلام در بقيع واقع گرديده و عدهاى ديگر بر اين عقيدهاند كه در داخل خانهاش قرار گرفته و بعضى ديگر احتمال مىدهند در مسجد رسول خدا صلى الله عليه و آله و در ميان بيت و منبر آن حضرت باشد و بطورىكه ملاحظه خواهيد فرمود، كسانىكه قبر آن حضرت را در بقيع دانستهاند، با اختلاف شديد سخن گفته و احتمالات متعددى را مطرح ساختهاند.
[1] ( 1). وفاء الوفا، ج 3، ص 906
[2] ( 2). صحيح بخارى، كتاب المغازى، باب غزوه خيبر، ح 3998؛ صحيح مسلم، كتاب الجهاد و السير، ح 1759
[3] ( 1). استيعاب مطبوع در حاشيه اصابه، ج 4، ص 379
[4] ( 2). بحارالانوار، ج 43، ص 210
[5] ( 3). امالى مفيد، ص 146
[6] ( 4). بحارالانوار، ج 43، ص 183
