پیوندها
وبلاگ
پرسش و پاسخ
خانه عقيل يا آرامگاه خانوادگى
بيان يك نكته تاريخى:
يكى از حوادث تاريخى كه كمتر مورد توجه قرار گرفته اين است كه جناب عقيل هم مانند پدر ارجمندش ابوطالب به انگيزههاى مختلف از سوى مخالفينش مورد نكوهش قرار گرفته و شخصيت وى از جهات متعدد تحريف گرديده است كه يكى ازاين موارد تحريف تاريخ مهاجرت وى به مدينه مىباشد كه براى تحقير و تضعيف موقيعت عقيل مهاجرت او در سالهاى پنجم، ششم، و حتّى در سال هشتم هجرت رسول خدا صلى الله عليه و آله عنوان گرديده است. در صورتى كه تاريخ صحيح بيانگر خلاف اين نظريه و مهاجرت عقيل را در سال دوّم و پس از جنگ بدر مىداند و دلائل و شواهد فراوان اين حقيقت را تأييد مىكند كه ما در اينجا به نقل يكى از اين شواهد تاريخى بسنده مىكنيم و آن حضور عقيل در مراسم ازدواج امير مؤمنان است.
آرى بنا به نقل محدّث بزرگ «ابن مردويه» عقيل بن ابىطالب در مراسم ازدواج اميرمؤمنان عليه السلام كه در سال دوّم هجرت به وقوع پيوسته حضور فعّال داشته و در برپايى اين مراسم وساطت نموده و به هنگام انتقال حضرت زهرا عليها السلام به حجله عروسى در كنار رسول خدا صلى الله عليه و آله جزو مشايعت كنندگان بوده است. پس از گذشت چند روز از عقد ازدواج اميرمؤمنان عليه السلام با حضرت زهرا عقيل به اميرمؤمنان عرض نموده برادر از اينكه افتخار دامادى رسول خدا صلى الله عليه و آله را به خود اختصاص دادهاى ما بنىهاشم مسرور و خوشحاليم و اين خوشحالى آنگاه كامل خواهد گرديد كه شاهد مراسم عروسى شما هم باشيم. برادر! چرا از رسول خدا درخواست نمىكنى اجازه دهد كه همسرت را به خانهات منتقل كنى؟! اميرمؤمنان عليه السلام فرمود: الحياء يمنعنى؛ من از اظهار اين مطلب به رسول خدا شرم دارم و لذا هر دو به نزد امايمن رفتند و موضوع را با او در ميان گذاشتند و او هم پيام آنها را به رسول خدا صلى الله عليه و آله رسانيد و مراسم اجرا گرديد.
باز در مراسم عروسى حضرت زهرا عليها السلام چنين آمده است. رسول خدا صلى الله عليه و آله، دخترش فاطمه را به مركب مخصوص خودش «شهباء» سوار نموده و به سلمان دستور داد افسار آن را به دست بگيرد. و خود آن حضرت با عدّهاى در پشت سر حركت مىنموده از آنهاست حمزه و عقيل (و معه حمزه و عقيل).[1] بنابراين عقيل بن ابىطالب از سال دوّم هجرت رسول خدا به مدينه مهاجرت نموده و رسول خدا كه زمينهايى را در مدينه و در فاصله بقيع و مسجد تقطيع و براى احداث خانه در اختيار مهاجران قرار مىداد عقيل نيز از اين طريق در اين منطقه صاحب خانهگرديده است.
ولى جالب توجه است كه در ميان اين خانهها تنها خانه عقيل بن ابىطالب است كه داراى اهميت و خصوصيت ممتاز مىباشد و بطورى كه در صفحات آينده خواهيم ديد اين خانه است كه مورد توجه رسول خدا صلى الله عليه و آله و افراد سر شناس پس از آن حضرت بوده و نيز همانگونه كه در تعبيرات قبلى ملاحظه فرموديد معرفى منازل ديگر در جهت معرفى خانه عقيل و در حول محور آن مىباشد.
اين اهميت و خصوصيت از اينجا بوجود آمده است كه اين خانه گرچه از نظر ساختمانى يك خانه مسكونى و منتسب به عقيل بن ابىطالب بوده، اما در عين حال به آرامگاه خصوصى و خانوادگى اقوام و فرزندان رسول خدا مبدل گرديده است و اولين كسى كه در داخل آن دفن شده است، فاطمه بنت اسد[2] و پس از آن عباس عموى پيامبر است و پس از آنها پيكر پاك و مطهر چهارتن از ائمه هدى عليهم السلام و فرزندان رسول خدا صلى الله عليه و آله در اين بيت بخاك سپرده شده است و اين موضوع از مسلمات تاريخ است و ديده نشده كه مورّخ و مدينه شناسى در اصل اين مطلب شك و ترديد و يا نظر مخالفى داشته باشد، مگر در مورد قبر متعلق به فاطمه كه آيا منظور از وى فاطمه بنت اسد است و يا فاطمه دختر گرامى رسول خدا صلى الله عليه و آله كه در صفحات آينده مورد بررسى قرار خواهد گرفت.
اينك بر مىگرديم به نمونههايى از متن تاريخ و نص گفتار چند تن از مورخان:
قبر عموى پيامبر صلى الله عليه و آله و فاطمه بنت اسد در داخل خانه عقيل
1- ابن شبه متوفاى 262 قديمى ترين مورخ و مدينه شناس مىگويد: «دُفِنَ الْعَبّاسُ ابنُ عَبْدِالْمُطَلّب[3] عند قَبْرِ فاطمة بِنْتْ اسَدِبْنِ هاشِمْ في اوّلِ مَقابِر بَني هاشِم الّتي فيدارِ عَقيل»؛[4] «عباس بن عبدالمطلب در اول مقابر بنى هاشم و در داخل خانه عقيل در كنار قبر فاطمه بنت اسد دفن شده است.»
2- 3- اين جمله صريح را مورخ و مدينه شناس معروف سمهودى[5] و مدينه شناس سوم احمدبن عبدالحميد عباسى[6] نيز در كتاب خود نقل نمودهاند.
قبر امام مجتبى عليه السلام در خانه عقيل
مورخ اخير «عباسى» پس از تصريح به اينكه قبر فاطمه و عباس در داخل خانه عقيل قرار گرفته است، مىگويد: مؤيد اين حقيقت تاريخى، مطلبى است كه ابن حِبّان آورده است و آن اين كه پس از اقامه نماز به جنازه حسن بن على عليهما السلام بدن او در بقيع و دركنار جدهاش فاطمه بنت اسد دفن گرديد.[7] و باز در «تاريخ المدينه» و منابع ديگر، آمده است كه حسن بن على عليهما السلام به برادرش وصيت نمود بدن او را در كنار قبر جدش رسول خدا صلى الله عليه و آله به خاك سپارد، سپس فرمود اگر بنىاميه مخالفت كنند در كنار مادرم فاطمه دفن كنيد و طبق وصيت آن حضرت در مقبره بنىهاشم و در كنار قبر فاطمه به خاك سپرده شد. (فَدُفِنَ في الْمَقْبِرَةِ الى جَنْبِ فاطِمةِ)[8]
شيخ مفيد و طبرسى اين وصيت را چنين نقل نمودهاند كه آن حضرت فرمود: «ثُمّ رُدّني الى جَدّتي فاطِمة بِنْت اسَدْ فَادْ فِنّي هُناكَ».[9]
قبور سه تن از ائمه اهل بيت در كنار قبر امام مجتبى عليه السلام
ابن نجار متوفاى 643 مىگويد: قبر عباس عموى پيامبر صلى الله عليه و آله و قبر حسن بن على ابن ابىطالب در زير يك قبه مرتفع و قديمى قرار گرفتهاند. سپس مىگويد: «وَ مَعَهُ في الْقَبْرِابْنُ اخيه عَلىّ بْنِ الْحُسينِ زَيْنُ الْعابِدينَ و ابو جَعْفرْ مُحَمّدِ بِنْ علي الباقرِ وَابْنُهُ جَعْفَر الصّادقِ».[10]
و امام غزالى مىگويد: «وَ يُسْتَحَبُّ انْ يَزُورَ قَبْرَ الحَسَن بْنِ عَلىّ وَ فِيهِ أيضاً قبر علىّ بْنِ الْحُسَينِ وَ مُحَمّدُ بْنِ عَلِىّ وَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّد- رَضياللَّه عَنْهُم».[11]
مسعودى مورّخ معروف (م 346) درباره امام سجاد عليه السلام مىگويد: «وَ في سَنَةِ خَمْسَ وَ تِسْعينَ قُبِضَ عَليّ بْنُ الْحُسَين وَ دُفِنَ في بَقيعِ الْغَرقَدِ مَعَ عَمّهِ الْحَسَن بْنِ عَليّ».[12]
و درباره وفات امام باقر عليه السلام مىگويد: «وَ دُفِنَ بِالْبَقيعِ مَعَ أَبيهِ عَلِىّ بْنِ الْحُسَين».[13]
و در مورد وفات امام صادق عليه السلام مىگويد: «تُوفّي ابو عَبْدُاللَّهِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمّد سَنَة ثَمان وَ أَرْبَعينَ وَ مِأَةْ وَ دُفِنَ بِالْبَقيعِ مَعَ أَبيهِ وَ جَدّهِ».[14]
نتيجه: هدف از نقل اين چند نمونه تاريخى، همانگونه كه اشاره گرديد، بيان اين نكته است كه بدن فاطمه بنت اسد و عباس در محوطه باز و بدون ديوار و سقف دفن نشدهاند؛ بلكه از ابتدا در زير سقف و در داخل خانهاى متعلّق به عقيل بن ابىطالب بهخاك سپرده شدهاند و پس از اين دو بزرگوار، پيكر پاك و مطهر ائمه چهارگانه اهل بيت عليهم السلام نيز در كنار آن دو قبر و در همان خانه و در زير همان سقف دفن گرديدهاند.
[1] ( 1). اعيان الشيعه، شرح حال اميرمؤمنان و حضرت زهرا عليهما السلام.
[2] ( 1). وفات فاطمه بنت اسد در سال چهارم و بنا به قولى در سال ششم هجرت واقع شده است.
[3] ( 2). وفات عباس عموى رسول خدا صلى الله عليه و آله در ماه رجب و يا در ماه رمضان در سال سى و دو واقع شده است. مرحوم شهيد ثانى در دروس به استحباب زيارت او تصريح نموده و در زيارت رسول خدا از دور آمده است:« السلام على عمّك سيّد الشهداء، السلام على عمّك العباس بن عبدالمطلب». محدّث قمى، تحفة الأحباب، 241
[4] ( 1). تاريخ المدينه، ج 1، ص 127
[5] ( 2). وفاء الوفا، ج 3، ص 910
[6] ( 3). عمدة الأخبار، ص 153
[7] ( 4). عمدة الأخبار، ص 153
[8] ( 5). تاريخ المدينه، ج 1، ص 111
[9] ( 6). ارشاد مفيد، ص 192- اعلام الورى، ص 211
[10] ( 1) اخبار مدينة الرسول، ص 153
[11] ( 2) احياء علوم الدين، ج 1، ص 260
[12] ( 3) مروج الذهب، ج 3، ص 169
[13] ( 4) همان، ص 232
[14] ( 5) همان، ص 297
