توصيف حرم مطهر امام حسين:
رواق ها:
اطراف حرم مطهر را چهار رواق فرا گرفته كه هركدام از آنها در يكى از جهات اربعه قرار گرفته و عرض هريك از اين رواقها پنج متر و طول هركدام از رواقهاى شمالى و جنوبى در حدود چهل متر و طول هركدام از رواقهاى شرقى و غربى در حدود چهل و پنج متر است. زمين اين رواقها با سنگ مرمر سفيد اعلا سنگ فرش شده است و وسط ديوارهاى آن آيينههاى بزرگى تعبيه شده است. ارتفاع سقف هركدام از رواقها 12 متر است. رواق غربى به نام رواق سيد ابراهيم مجاب معروف است زيرا قبر سيد ابراهيم مجاب يكى از نوادگان امام موسى بن جعفر (ع) در آن قرار دارد، قبلًا به اين رواق رواق (عمران بن شاهين) مىگفتند.
رواق جنوبى
به نام رواق حبيب بن مظاهر معروف است و رواق شرقى به نام رواق فقها و رواق شمالى به نام رواق سلاطين معروف است و تمامى اين رواقها با كاشيكارى زيبا و نوشتههايى از آيات قرآن تزيين شده است. اين رواقها چندين در دارند كه برخى از درها از نقره خالص ساخته شده و برخى نيز از چوب گرانبها ساخته شده است، تمامى اين درها به داخل حرم شريف راه دارند و دو در نيز طلايى بوده و در وسط رواق جنوبى قرار دارند و شيشهاى شفاف آنها را مىپوشاند و بر بالاى هركدام از درها آياتى از قرآن كريم نوشته شده و زوار معمولًا در كنار اين درها ايستاده و زيارتنامه مىخوانند.
رواق شرقى
در گذشته به نام رواق آغا باقر معروف بود و امروزه به آن رواق فقها مىگويند زيرا كه سه تن از فقها در يكجا به خاك سپرده شدهاند و بر روى قبر آنان صندوق زيبايى قرار دادهاند كه در سمت راست در حرم قرار گرفته است و اين فقها عبارتند از:
1. شيخ محمد باقر وحيد بهبهانى مؤسس مدرسه اصوليه.
2. سيد على طباطبائى صاحب كتاب رياض العلماء.
3. شيخ يوسف آل عصفور بحرانى صاحب كتاب الحدائق الناضره.
البته در كنار فقهاى فوق الذكر فقهاى ديگرى نيز در اين رواق به خاك سپرده شدهاند كه عبارتند از:
1. سيد كاظم رشتى (متوفى سال 1259 ه ق)
2. سيد احمد بن سيد كاظم رشتى (مقتول سال 1295 ه ق)
3. شاعر بزرگ حاج جواد بدقت (متوفى 1281 ه ق).
4. عالم و شاعر بزرگ شيخ جعفر بن صادق الهر.
در رواق شرقى دو در وجود دارد كه به صحن شريف باز مىشوند و دركنار اولى كفشدارى سيد محمود آل طعمه قرار دارد و مقابل مسجد سيد كاظم رشتى واقع شده است و در كنار در دومى كفشدارى آل وهاب است كه در مقابل در (على اكبر) واقع شده است.
رواق غربى
يا رواق سيد ابراهيم مجاب، رواقى است كه مرقد سيد ابراهيم مجاب در آن قرار دارد و بر روى قبر او صندوقى از چوب ساج قرار داده شده است البته در اين رواق قبرهاى ديگرى نيز وجود دارد كه مربوط به علماى بزرگ شيعه است و عبارتند از:
1. سيد عبدالله بحرانى صاحب مولفات گرانبهايى نظير: (الافاضات الحسينيه) و كتاب (شرح المختصر النافع).
2. سيد محسن بن سيد عبدالله بحرانى.
3. سيد محمد بن سيد محسن بحرانى صاحب مؤلفاتى نظير: (الفصول البهيه فى بعض أخبار الحجج المرضيه) و (كتاب هدايه العباد).
4. سيد محمد زينى حسينى، عالم و شاعر شيعى.
در اين رواق دو اتاق وجود دارند كه يكى از آنها قبرستان خانوادگى سادات آل نصر الله و ديگرى قبرستان خانوادگى سادات آل جلوخان است
اين رواق دو در دارد كه به صحن حرم باز مىشوند در اولى به در حبيب بن مظاهر معروف است و در كنار آن كفشدارى آل شويخ است و در دومى به در سيد ابراهيم مجاب معروف است و در كنار آن كفشدارى سيد جعفر آل طعمه قرار دارد و اخيراً كليدار حرم مطهر در اين رواق در ديگرى نيز ساخت كه به نام در سلطانيه معروف است و در كنار آن كفشدارى سيد هادى آل طعمه قرار دارد.
رواق جنوبى به نام رواق حبيب بن مظاهر معروف است كه در سمت چپ آن قبر حبيب بن مظاهر يار با وفا و بزرگوار امام حسين (ع) قرار دارد و بر بالاى قبر اوضريحى نقرهاى قرار دارد در مقابل ضريح حبيب بن مظاهر (كشكخانه[1] (قرار دارد كه قبرستان تعدادى از افراد خاندان آل طعمه است، همچنين در اين رواق قبر تعدادى از علماى بزرگ شيعه قرار دارد كه عبارتند از:
1. سيد محمد مهدى موسوى شهرستانى (متوفى سال 1216 ه ق)
2. سيد محمد حسين بن محمد مهدى شهرستانى.
3. سيد محمد حسين مرعشى حسينى معروف به شهرستانى متوفى سال 1315 ه ق و صاحب كتاب (غايه المسئول فى علم الاصول).
4. ميرزا محمد على بن محمد حسن مرعشى، متوفى سال 1344 ه ق و صاحب كتاب (الدره الوجيزه من شرح الوجيزه).
اين علما همگى در يك قبر به خاك سپرده شدهاند كه پشت قبور شهدا قرار دارد.
محل قتلگاه نيز در رواق جنوبى و در سمت جنوبغربى رواق قرار دارد كه بصورت اتاقى است با درى نقرهاى و سنگفرشى مرمرى و سفيد و نيز شامل سردابى با در نقرهاى مىباشد.
رواق شمالى به نام رواق سلاطين معروف است و علت اين تسميه، وجود قبور تعدادى از پادشاهان و شاهزادگان قاجار نظير محمدعلى و نوادهاش احمد در اين رواق
مىباشد، همچنين در اين رواق قبر عالم فاضل سيد عبدالحسين حجت طباطبائى و خطيب مشهور سيد حسن استرآبادى قرار دارد.
[1] ( 1) يا همان كشيكخانه