كسى كه از شهر جده وارده مكه مكرمه مىشود، اولين چيزى كه در ورودى شهر مشاهده مىكند، بلندى ساختمان «برج مروه» مىباشد كه يكى از برجهاى پروژه «ابراج البيت» - موقوفه «ملك عبدالعزيز» براى حرمين شريفين - است. احداث اين بنا، به دستور ملك عبدالعزيز آغاز شد و هدف آن، ايجاد يك مجموعه اسلامى بود كه سود و درآمد حاصل از آن، عايد حرمين شريفين شود و يادآور و بازتابى از تلاشهاى مؤسس دولت سعودى، «ملك عبدالعزيز» در خدمترسانى به دو شهر مقدس مكه و مدينه مسلمانان باشد.
اين مجموعه كه مشرف بر مسجدالحرام مىباشد، يكى از بزرگترين طرح ساختمانى در جهان است كه شركت سعودى بن لادن، اجراى آن را به عهده گرفته، از لحاظ فضاى زيربناى مسكونى، بزرگترين طرح عمرانى محسوب مىشود؛ زيرا مساحت آن، بيش از 1/4 ميليون مترمربع است. ميزان سرمايهگذارى در اين طرح كه متشكل از هفت برج همجوار مىباشد، به مبلغى بيش از 6 ميليارد ريال سعودى (1/6 ميليارد دلار) مىرسد و در طراحى آن، از معمارى اسلامى الهام گرفته شده است.
اين طرح در «جبل بابل» در منطقه «أجياد» واقع شده كه به طور مستقيم بر حرم مشرف مىباشد و از شمال به محوطههاى مسجدالحرام، از جنوب به مناطق كوهستانى، از شرق به ساختمانها و از غرب به خيابان «هجرت» مرتبط است. فضاى طرح، از جهت شرق به غرب از تونلهاى جاده «دائرى الأول» و تونلهاى «كدى» فراتر مىرود.
طراحى اين مجموعه از آغاز احداث آن تاكنون، تغييرات زيادى داشته، در ساخت آن، از آخرين دستاوردهاى معمارى، استفاده شده است كار در اين طرح باتلاش زياد و به صورت 24 ساعته پيگيرى مىشود و تاكنون دو برج «صفا» و «مروه» آن احداث شدهاند و كار بر روى پنج برج: «زمزم، هاجر، ساوه، قبله و مركز تجارى» ادامه دارد. اين برجها، واحدهاى مسكونى مختلف و با اندازههاى متفاوتى را شامل مىشوند كه درصد بالايى از آنها، مشرف بر حرم هستند.
دكتر «صالح حبيب»، مدير عامل شركت بازاريابى، توسعه و گسترش املاك «جوار»، اعلام كرد كه فروش سه سال ابتدايى اين شركت كه از تأسيس آن، چهار سال مىگذرد، مبلغى بالغ بر 3/3 ميليارد ريال سعودى (880 ميليون دلار) مىباشد. وى با بيان اين مطلب كه فروش شركت «جوار» در سال گذشته، بيش از 850 ميليون ريال سعودى (226/6 ميليون دلار) بوده، اظهار داشت: با توجه به افزايش رو به رشد درخواستهاى محلى، منطقهاى و جهانى از اين شركت، انتظار مىرود كه فروش در يك سال، بيش از اين مقدار باشد.
بنا بر گفته دكتر «حبيب»، گستره توزيع فروش شركت در سال گذشته، نقاط مختلف دنيا بوده است كه در اين ميان، كشور عربستان سعودى و كشورهاى خليج فارس، 60 درصد از فروش اين شركت را در اختيار خود قرار دادند كه رقمى معادى 510 ميليون ريال سعودى (136 ميليون دلار) مىباشد؛ اين در حالى است كه سهم ساير كشورها، بدين ترتيب مىباشد: كشورهاى آسيايى: 25 درصد، معادل 212/5 ميليون ريال سعودى (56/6 ميليون دلار)؛ كشورهاى آفريقايى: 10 درصد، معادل 85 ميليون ريال سعودى (22/6 ميليون دلار) و كشورهاى اروپايى: 42/5 ميليون ريال سعودى (11/3 ميليون دلار).
دكتر «حبيب»، با اشاره به تعداد زائران مكه مكرمه، بيان كرد: تعداد زائران مكه در يك سال، از مرز شش ميليون زائر خارجى مىگذرد كه بايد زائران داخلى و كسانى كه به طور معمول، هر سال بر اين آمار افزوده مىشوند را نيز در نظر گرفت. اين خروش عظيم انسانى به مكه مكرمه، آن را جزء مهمترين مناطق متقاضى اسكان در جهان قرار مىدهد و فضاى اطراف حرم به طور خاص، بيشترين تراكم را خواهد داشت. همه اين عوامل و نيز رشد فزاينده درخواست اسكان در جوار مسجدالحرام، دولت سعودى را به اين نتيجه رساند كه براى برآورده كردن اين درخواستها، طرحى را احداث كند كه به عمران و آبادانى شهر مقدس مكه بينجامد.
دكتر «حبيب» معتقد است كه طرح «ابراج البيت» در مكه مكرمه، همانند شهرى است كه كليه خدمات و امكانات لازم را در درون خود دارد. اين طرح شامل بخشها، امكانات و تجهيزات زير مىباشد:
هفت برج و يك مركز تجارى، نمايشگاه و موزه حرمين شريفين، يك مركز فرهنگى به علاوه مركز مطالعات و پژوهشهاى موقعيتيابى و رصد ماه وابسته به ملك عبدالله، مركز فلكى نجومى، دو باند فرود هليكُوپتر، امكان ارتباط مستقيم برجهاى مسكونى با حرم، يك مركز مجهز پزشكى، پاركينگ وسايل نقليه با گنجايش 900 ماشين، ايستگاههاى مخصوص با ظرفيت نزديك به 15 اتوبوس، به روزترين فنآورى شبكههاى ديجيتالى، چندين نمازخانه با گنجايش سى و سه هزار نمازگزار، 385 آسانسور با سرعتهاى بسيار بالا و توان جابهجايى مختلف، جديدترين وسايل ايمنى و استفاده از سيستم هشدار سريع و اطفاء حريق، تهيه و تأمين مخازن آب با ظرفيتى بالغ بر 53 هزار متر مكعب، دو ايستگاه تصفيه آب با هدف بازيابى و استفاده مجدد از آب فاضلاب در سرويسهاى بهداشتى، جايگاهى براى مؤسسه مطالعات و پژوهشهاى حج و مكانى جهت استقرار انجمن علمى قرآن كريم.
«ابراج البيت»، اولين ساختمان در مكه مكرمه است كه ارتفاع آن به 480 متر مىرسد. اين ارتفاع، مربوط به بزرگترين برج آن مىباشد كه براى ايجاد يك هتل در نظر گرفته شده است.
بنا به گفته دكتر «حبيب»، 80 درصد از واحدهاى مسكونى طرح، مشرف بر حرم مىباشند كه 50 درصد آنها، مشرف بر كعبه هستند و انتظار مىرود كه اين طرح، در زمان اوج تقاضا، 35 هزار نفر را در خود اسكان دهد.
برجهاى مسكونى
اين طرح شامل شش برج مسكونى مىباشد و برج هفتم آن، جهت احداث يك هتل در نظر گرفته شده است. وجه تمايز طراحى برجهاى مسكونى، قابليت آنها براى تبديل شدن به واحدهاى كوچك و بزرگ و حتى به اندازه مساحت كل يك طبقه مىباشد كه براى شخصيتهاى برجسته و مهم در نظر گرفته مىشوند. همچنين طبقات بالايى هر برج، به طبقات سلطنتى و تشريفاتى اختصاص يافته است.ارتفاع برجهاى مسكونى، به تدريج افزايش مىيابد؛ به طورى كه ساختمانهاى جلويى، داراى ارتفاع كمترى مىباشند.
برج صفا
جلوى برج «زمزم» قرار گرفته، داراى 28 طبقه مشابه، 950 واحد مسكونى و 27 آسانسور است.
برج مروه: جلوى برج «هاجر» قرار گرفته، داراى 29 طبقه مشابه، 1200 واحد مسكونى و 27 آسانسور است.
برج هاجر: پشت برج «مروه» واقع شده، داراى 37 طبقه مشابه، 1700 واحد مسكونى و 36 آسانسور است.
برج زمزم: پشت برج «صفا» واقع شده، داراى 35 طبقه مشابه، 1750 واحد مسكونى و 41 آسانسور است.
برج مقام: در قسمت كنارى (كنار برج هاجر) واقع شده، داراى 48 طبقه مشابه، 1750 واحد مسكونى، 40 آسانسور و يك باند فرود هليكوپتر مىباشد.
برج ساره: در قسمت كنارى (كنار برج زمزم) واقع شده، داراى 45 طبقه مشابه، 1690 واحد مسكونى، 38 آسانسور و يك باند فرود هليكوپتر مىباشد.
برج فُندق(هتل): بلندترين برج مىباشد كه در قسمت عقبى واقع شده، شامل 60 طبقه مىباشد كه 26 طبقه آن مشابه هستند و ساير طبقات، به هتل، بخش سلطنتى و واحدهاى مسكونى مجلل اختصاص دارند. اين برج داراى 1930 واحد مسكونى و 50 آسانسور است و بالاترين طبقه آن، به مركز مطالعات و پژوهشهاى فلكى - نجومى ملك عبدالعزيز اختصاص داده شده است. علت ايجاد اين مركز در اين برج، اين است كه در عربستان سعودى، از تاريخ هجرى قمرى استفاده مىكنند و به همين خاطر، لازم است كه بدانند آغاز هر ماه از چه زمانى است؛ همچنين از شروع ماه مبارك رمضان، ماههاى حرام و عيد فطر مطلع شوند.
با شروع احداث طرح «ابراج البيت» در مكه مكرمه، اين شهر شاهد رشد و پيشرفتى عظيم در زمينه املاك و معمارى شد. شركتها به صورت شبانه روزى در منطقه مركزى و در اطراف مسجدالحرام مشغول به كار هستند تا در سريعترين زمان ممكن، كارهاى ساختمانى را به پايان برسانند. برخى اين شهر را به دليل وجود عمرهگزارانى كه بىوقفه و از همه جا وارد آن مىشوند، «شهر بىخواب» نام نهادهاند.
طبق برآوردهاى اخير، ميزان سرمايهگذارى در مكه به 70 ميليارد ريال سعودى (18 ميليارد دلار) مىرسد كه اين رقم با انجام برنامهها و طرحهاى منظم، افزايش مىيابد.
روزنامه «الشرق الاوسط»، 1427/5/14ق.
ترجمه: محسن سلامى