تاريخچه حرم مطهر حضرت على (ع):

مرقد مطهر حضرت على (ع) در طول دوران حكومت بنى اميه مخفى و پنهان بود و بجز فرزندان آن حضرت و برخى از خواص شيعيان كسى از محل آن اطلاعى نداشت. پس از سقوط حكومت اموى و سركار آمدن عباسى ها، با برملا شدن راز محل دفن آن حضرت به تدريج شيعيان بسوى آن رو آوردند.

هنگامى كه داود بن على عباسى اقبال مردم بسوى آن مرقد شريف را مشاهده كرد، تعدادى كارگر را به سر قبر فرستاد تا آن را نبش كنند و محتويات آن را برايش بياورند، كارگران چون قبر را به اندازه پنج ذراع نبش كردند به زمين سختى رسيدند كه نتوانستند آن را بشكافند، پس از غلام نيرومندى خواستند كه به كمك آنها بشتابد، غلام چون سه بار كلنگ زد ناگهان فريادى كشيد و در جاى خود مرد، چون اين خبر را به داود رساندند، از كار خود توبه كرد و به على بن مصعب بن جابر دستور داد كه صندوقى ساخته و بر روى قبر بگذارند.

چندى نگذشت كه شيعيان دوباره تحت آزار و فشار حكومت عباسى‏ها قرار گرفتند و بدين علت زيارت مرقد آن حضرت متروك شد. هنگاميكه ابوجعفر منصور به خلافت رسيد، سعى كرد مرقد مطهر را دوباره نبش كند و به غلام خود دستور داد كه آن را بشكافد، و چون به قبر مطهر رسيد، از آن كار پشيمان شد و دستور داد دوباره آن را بپوشانند.

در سال 170 ه ق بنا به گفته ابن طحال در كتاب فرحه الغرى هارون الرشيد خليفه عباسى دستور داد كه ساختمانى با آجر سفيد رنگ و به طول و عرض يك ذراع بر روى قبر مطهر حضرت على (ع) ساخته شود. همچنين وى دستور داد كه گنبدى از گل سرخ نيز براى مرقد آن حضرت ساخته شود. علت اين امر اين بود كه روزى هارون الرشيد به منظور شكار بيرون رفت و سگهاى شكار وبازهاى او دنبال آهوئى كردند و آهو به زمينى پناهنده شد كه سگهاى شكارى وبازها بدان زمين وارد نشدند، پس هارون الرشيد در شگفت شد و از يكى از كهن سالان كوفه علت امر را جويا شد و او پاسخ داد كه آهو به قبر حضرت على (ع) پناه آورده است و از اين رو حيوانات شكارى از دنبال كردن آن روى برگردانده اند. هارون الرشيد چون اين را شنيد دستور داد كه ساختمان فوق الذكر را بر روى قبر آن حضرت بنا كنند^[1].

هنگامى كه متوكل عباسى به خلافت رسيد دستور داد قبر مطهر حضرت على (ع) و امام حسين (ع) را ويران كنند.

در سال 250 ه ق عمر بن يحيى فرماندار كوفه دستور داد كه قبر مطهر حضرت على (ع) را بازسازى كنند.

در قرن سوم ه ق والى طبرستان محمد بن زيد داعى (متوفى سال 287 ه ق) ساختمان مرقد را تجديد بنا كرد و گنبدى براى مرقد ساخت و دورتادور آن را ديوار كشى كرد.

در اواخر قرن سوم شاهزاده ابو الهيجاء عبدالله بن حمدان (متوفى سال 317 ه ق) كه يكى از شاهزادگان خاندان شيعى مذهب بنى حمدان بود مرقد مطهر را باز سازى كرد وآن را با پرده‏هاى نفيس و حصير گران قيمت فرش كرد.

در سال 372 ه ق عضدالدوله بويه (متوفى سال 372 ه ق) مرقد مطهر را دوباره بازسازى كرد و اموال بسيارى در اين راه خرج نمود وكارگران و نجاران بسيارى از ساير مناطق به آنجا برد و مردم را به رفتن به آنجا تشويق نمود.

ابن جبير جهانگرد معروف (متوفى سال 580 ه ق) در اين باره مى‏گويد:

(در غرب شهر كوفه و در فاصله يك فرسخى مرقد معروفى است كه به حضرت على بن ابى طالب (ع) نسبت داده مى‏شود كه متأسفانه بعلت كمبود و قت موفق به زيارت آن نشديم).

ساختمان عضد الدوله در آتش سوزى سال 755 ه ق در آتش سوخت زيرا كه ديوارهاى مرقد از جنس چوب ساج نقش دار بود. البته اين آتش سوزى همه آثار عضد الدوله را از بين نبرد بلكه قسمتى از آثار بنا برجاى ماند به طوريكه محمدحسين كتابدار مى‏گويد بخشى از بناى عضد الدوله تا سال 1041 ه ق هنوز پابرجا بوده است.

در سال 760 ه ق سلطان اويس بن حسن جلايرى آن را بازسازى كرد.

شاه عباس كبير در دوران پادشاهى خود و تحت نظر شيخ بهائى اقدام به بازسازى روضه، گنبد وصحن شريف نمود.

در سال 1047 ه ق شاه صفى صفوى، نواده شاه عباس، مرقد مطهر را مجدداً بازسازى كرده وآن را توسعه داد و پس از درگذشت او در سال 1052 ه ق، پسرش شاه عباس دوم كار پدر را ادامه داده وآن را به اتمام رساند.

در سال 1155 ه ق نادر شاه افشار در سفرى به عتبات عاليات دستور تعمير و بازسازى خرابى‏ها را داده و او اولين كسى است كه دستور داد گنبد حرم مطهر طلا آذين شود.

در سال 1204 ه ق، محمد خان پسر حسن خان قاجار مؤسس سلسله قاجار ضريحى از نقره ساخت و فرستاد كه بر روى قبر مطهر نهاده شد.

در سال 1217 ه ق بعلت حملات مكرر وهابى‏ها به شهرهاى نجف و كربلا، دورتادور شهر نجف بارويى كشيده شد كه آثار برجاى مانده آن تا سال 1385 ه ق همچنان پابرجا بود.

در سال 1220 وهابى‏ها به رهبرى خاندان آل سعود به شهرهاى نجف وكربلا حمله كردند و طلاها ونقره‏هاى موجود در حرم مطهر حضرت على (ع) را غارت كردند.

در سال 1361 ه ق طايفه شيعيان اسماعيلى بهره، دوباره ضريح نقره حرم مطهر را بازسازى كردند كه اين ضريح تا روزگار ما باقى مانده است.

در سال 1376 ه ق تاجرى ايرانى به نام حاج محمد تقى اتفاق در طلا را به حرم مطهر حضرت على (ع) هديه نمود و با تلاشهاى سيد محمد كلانتر اين در نصب گرديد^[2].

[1] ( 1) همان منبع ص 199200

[2] ( 1) قائدان اصغر، عتبات عاليات عراق، ص 38