مراكز زيارتى و ديدنى بغداد:
1- آرامگاه نوّاب اربعه؛ اينان چهار تن از بزرگان و معتمدان شيعه در بغدادند كه طى هفتاد سال دوران غيبت صغرى، عهدهدار ارتباط ميان امام زمان عليه السلام و شيعيان بودهاند و اموال و نامههاى شيعيان را به امام و پاسخ آن حضرترابه آنهامنتقل مىنمودند. اينچهارتن عبارتنداز:
* عُثمان بن سعيد عَمْرىّ. (اواخر قرن سوّم)
* محمد بن عثمان بن سعيد عَمْرى، (در سال 305 ه. درگذشت).
آرامگاه اين پدر و پسر در يكى از ميادين مهم و مركزى شهر بغداد به نام «ساحه الخلّانى»، درون مسجدى به نام «جامع الخلانى» قرار دارد. بر روى قبر آن دو،ضريحى نقرهاى و گنبدى بلند با كاشيهاى سبز برقرار است.
* حسين بن روح (متوفاى سال 326 ه.).
آرامگاه او در ميان بازار كهن و قديمى بغداد، معروف به «سوق العطارين» قرار دارد و داراى صحن و سرا و گنبد و ضريح است و زيارتگاه شيعيان مىباشد.
* على بن محمد سَيمُرى (در سال 329 ه.
درگذشت).
آرامگاه او درون بازار مشهور به «سوق الخفافين» كمى پايينتر از مدرسة المستنصريه قرار دارد.
2- آرامگاه شيخ كلينى؛ وى بزرگترين محدث و روايتنگار شيعى بشمار مىرود و كتاب «الكافى» او يكى از چهار كتب روايى شيعه مىباشد. وى در سال 329 ه. در بغداد درگذشت، امروزه مشهور ميان مردم آن است كه قبر وى در مسجد صفوى مشهور به تكيه مولوى خانه، در شرق بغداد (رصافه) و در نزديكى پل شهدا مىباشد.
3- سلمان پاك (مدائن)؛ شهرى است در چهل كيلومترى جنوب بغداد كه نام آن برگرفته از نام جناب سلمان فارسى است كه در سال 36 يا 37 ه. و هنگامى كه امير مدائن بود، در آنجا درگذشت و هم اكنون داراى آرامگاه باشكوهى است. در كنار وى، حُذيفة بن اليمان، (يكى از اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله) نيز مدفون است. گفتنى است در فاصله كوتاهى از اين بُقعه، ايوان كسرىقرار دارد.
عكس شماره بغداد 2
آرامگاه سلمان فارسى رحمه الله
4- آرامگاه ادريس الحسنى؛ وى نواده حسن مثنى فرزند امام حسن مجتبى عليه السلام است و امامزاده جليل القدرى است. قبر او در محلّه كراده واقع شده و داراى بقعه و بارگاه است و مردم بدو اعتقاد فراوانى دارند.
5- قبر بشر حافى؛ وى از اعيان متصوّفه است و بنا به نقل مورخان، مردى فاسق بود كه لحظاتى چند شرف حضور امام كاظم عليه السلام را درك نمود و هدايت گرديد.
آرامگاهش در محلّه اعظميه بغداد است.
6- قبر بهلول؛ او پسرعموى هارون الرشيد و از شيعيان پاك و وفادار بود و داستانهاى او با منحرفين مشهور است. آرامگاهش در محله كرخ در نزديكى قبر مشهور به «ست زبيده» مىباشد.
7- قبر سيد سلطان على؛ او على بن اسماعيل فرزند امام صادق عليه السلام است و به گفته روايات، كسى است كهسعايت عمويش حضرت موسى بن جعفر عليه السلام رانزد هارون كرد ليكن بزودى به نفرين حضرت گرفتار آمد و به هلاكت رسيد، گور او در «محلة الفضل» در شارع الرشيد بغداد است و سنيان براى او و برادرش محمد، مزارى ساختهاند.
8- قبر قنبر على؛ گفته مىشود او خادم امام دهم عليه السلام بود. امروزه آرامگاهش در شرق بغداد در محله «قنبر على» است.
همان گونه كه پيشتر گذشت بغداد علاوه بر زيارتگاههايى كه از آنها نام برديم، داراى مراكز ديدنى و تاريخى ديگرى است كه برخى از آنها عبارتند از:
* مدرسه مستنصريّه، دانشگاهى است جهت تدريس علوم دينى مذاهب چهارگانه اهل سنت كه به دستور مستنصر باللَّه عباسى در سال 631 ه. ساخته شد و ساختمان آن تاكنون باقى است. اين مدرسه نمايانگر نمونه مدارس آن دوره است و از ساختمان عظيم و بزرگ و شبستانها و اتاقهاى تدريس فراوان برخوردار است.
امروزه اين مدرسه در سمت شرق بغداد (رصافه) و در بازار خفافين، در نزديكى پل الشهدا قرار دارد.
* جامع الصفويه، كه امروزه به نام الآصفيّة شهرت دارد و پيشتر به نام «دارالقرآن المستنصريه» مشهور بوده و همزمان با مدرسه المستنصريه ساخته شده است. اين بنا در فاصله كوتاهى از مدرسه مستنصريه قرار دارد. در يكى از اتاقهاى اين مسجد كه پنجره آن به بازار باز مىشود، آرامگاه مرحوم شيخ كلينى و قاضى ابوالفتح كراچكى ازبزرگان اماميه و متوفاى سال 449 ه. قرار دارد.
* قصر عباسى، و آن يكى از كاخهاى دوره اخير عباسيان در بغداد است كه در سمت شرق بغداد و در نزديكى رودخانه دجله قرار دارد. اين كاخ داراى تالارها و ايوانهايى است با گچبريهاى زيبا و ديدنى.
* جامع الخفافين، مسجدى است باقيمانده از دوره عباسيان كه در سال 599 ه. به دستور زمرد خاتون ساخته شد. اين مسجد در مجاورت مدرسه مشهور نظاميه است كه توسط نظامالملك طوسى ساخته شده و هم اكنون اثرى از آن باقى نمانده است.
* جامع الخلفا، اين مسجد در ميانه مشهورترين خيابان بغداد، كه شارع الرشيد نام دارد، قرار گرفته است.
اصل ساختمان كهن آن، كه به دستور المكتفى باللَّه عباسى در سال 290 ه. ساخته شده بود، از ميان رفته است و تنها گلدسته آجرى زيباى آن باقى مانده و ساختمان كنونى به سبك معمارى آن دوره ساخته شده است.
* مسجد جامعالخلفا، مسجد رسمى خلفاى عباسى بوده است كه در آن مراسم نصبِ خلفا و خواندن فرمانهاى مهم عزل و نصب و تشييع بزرگان كشور انجام مىپذيرفته است.
* قبر ابوحنيفه، كه پيشواى مذهب حنفى است. او نعمان بن ثابت كوفى است كه جدّ او از مردم كابل بوده و در دورهاى، از شاگردان امام صادق عليه السلام بشمار مىآمده است. وى در سال 150 ه. درگذشت و در مقبرهاى مشهوربه «مقبره خيزران» كه در شمال سمت شرقى دجله است دفن گرديد. امروزه قبرش در نزديكى پلى است كه بغداد را به شهر كاظمين وصل مىكند و خلفاى عثمانى صحن و سرا براى او ساختهاند.
* قبر عبدالقادر گيلانى، وى مؤسس يكى از فرقههاى تصوّف است كه در گيلان به دنيا آمد و در بغداد به تحصيل پرداخت و در سال 561 ه. درگذشت و در يكى از مدارس بغداد دفن گرديد. بعدها صوفيان معجزات و خرق عاداتى بدو نسبت داده و قبر او را توسعه و ترميم نمودند. امروزه آرامگاه او در محلهاى به نام «باب الشيخ» قرار دارد.
* قبر شيخ عمر سُهرَوَردى، وى نيز يكى از صوفيان شافعى مذهب بود كه در سال 539 ه. متولد و در سال 632 ه. درگذشت و در يكى از گورستانهاى عمومى بغداد دفن گرديد. معجزاتى به وى نسبت دادهاند و عوام الناس براى او صحن و سرايى ساختند. قبر وى امروزه در محلهاى به نام «شيخ عمر» در شرق بغداد واقع است.
* قبر زبيده خاتون، در سمت غرب دجله «كرخ» گورى است منسوب به زبيده خاتون همسر هارون الرشيد، گو اين كه برخى از محققان آن را از آن زمرد خاتون دانستهاند كه همسر خليفه و مادر خليفه عباسى الناصرلدين اللَّه عباسى بوده است.
* قبر شيخ معروف كرخى؛ (متوفاى سال 200 ه.)، وى از بزرگان متصوفه بغداد بوده است. آرامگاه او در
نزديكى قبر زبيده خاتون در محله كرخ مىباشد.
* باب الطلسم، تنها دروازه باقيمانده از برج و باروى كهن بغداد است كه در سمت شرق دجله (رِصافه) مىباشد.
اماكن زيارتى و سياحتى عراق، ص: 67