پیوندها
وبلاگ
پرسش و پاسخ
کیست میثم؟ او که در عصر سکوت
یا علی گفت و سرش بردار رفت
ابن حجر عسقلانی می‌نویسد:
«میثم برده زنی از بنی اسد بود . علی(علیه‌السّلام) او را خریداری كرد و آزاد نمود ولی او به گونه ای دیگر اسیر شد ، اسیر ولای علی و محبت و عشق او .
ابن حجر عقلانی و شیخ مفید و عده‌ای دیگر از مورخان نوشته‌اند:
«حضرت علی (علیه‌السّلام) روزی به میثم گفت: تو بعد از من دستگیر می‌شوی و به دار آویخته خواهی شد. روز سوم از بینی تو خون خواهد آمد و محاسنت از آن خون خضاب خواهد شد . تو بر در خانه عمرو بن حریث، جزء آن ده نفری خواهی بود كه به دار آویخته می‌شوند . چوبه دار تو از همه آنها كوتاه‌تر است. سپس حضرت آن نخله را به وی نشان داد و فرمود: تو را بر آن به دار آویخته خواهی شد. میثم همواره كنار آن نخل می‌آمد و نماز می‌خواند و با آن نخل سخن می‌گفت. و به عمرو بن حریث می‌گفت: من همسایه تو می‌شوم ، برای من همسایه خوبی باش . عمرو به او می‌گفت: آیا می‌خواهی خانه ابن مسعود یا خانه ابن حكیم را بخری و نمی دانست که منظور میثم چیست. 4
این روایات نشان‌دهنده مقام معنوی میثم تمار در نزد حضرت علی می‌باشد به گونه‌ای كه حضرت اخبار زندگی و آینده وی را برایش بیان می‌كند.
ابن حجر عسقلانى درباره میثم تمّار مى نویسد:
میثم در سال آخر عمرش به مكّه مشرف شد و در مدینه خدمت اُمّ سلمه همسر رسول اللّه صلى اللّه علیه وآله رسید و گفت و گویى میان ایشان صورت گرفت. وقتى او به كوفه برگشت و دست گیر و زندانى شد، به مختار ثقفى كه او نیز در زندان بود، این گونه مى گوید:
إنّك ستفلت وتخرج ثائراً بدم الحسین فتقتل هذا الّذی یرید أن یقتلك;6
تو به زودى آزاد خواهى شد و از مرگ نجات مى یابى و انتقام خون حسین علیه السلام را از كسانى كه قصد جان تو را كرده اند خواهى گرفت.
برخی ویژگی‌ها
میثم، شخصی حاضرجواب بود[۶]؛ هنگامی که به نمایندگی معترضان بازار کوفه، در دربار ابن‌زیاد سخن گفت، ابن‌زیاد از منطق، سخنوری، فصاحت و بلاغت او در شگفت ماند.[۷]خطابه‌های او بر ضد حکومتامویان، وی را در میان دشمنان این حکومت بارز ساخت.
میثم، مرگمعاویهرا پیشگویی کرد[۸]و نیز خبر شهادت امام حسین را برای زنی مکّی به نام جبله گفته بود.[۹]از دیگر پیشگویی‌های او خبر دستگیری خویش توسط سرکردهٔ طایفهٔ خود و شهادتش به دستورابن زیاد[۱۰]و آزادیمختار بن ابی عُبَیده ثقفیاز زندان[۱۱]بود.
وجود این ویژگی‌ها در میثم تمّار سبب شده است تا او را در شمار اصحاب[۱۲]، حواریون و یاران برگزیدهٔ امام علی[۱۳]به شمار آورند. چنانکه در برخی از گزارش‌ها میثم تمّار را جزوشُرطةالخَمیسیاد کرده‌اند.[۱۴]
6رجوع کنید به مفید، الارشاد، ج۱، ص۳۲۴
7 کشی، رجال، ص۸۶.
8 رجوع کنید به کشی، رجال، ص۸۰.
9 ابن‌بابویه، ص۱۸۹۱۹۰.
10 رجوع کنید به کشی، رجال، ص۸۱ ۸۲؛ شریف رضی، ص۵۴۵۵.
11 مفید، الارشاد، ج۱، ص۳۲۴۳۲۵؛ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ج۲، ص۲۹۳.
12 ابن‌ندیم،ص۲۲۳؛ طوسی، الفهرست،ص۱۵۰
13 کشی، رجال، ص۹؛ مفید، الاختصاص، ص۳؛ آقابزرگ طهرانی، ج۲، ص۱۸،۱۶۴.
14 برقی، الرجال، ص۳ ۴؛ قس مفید، الاختصاص، ص۲ ۳.
اما مختار مردی سیاستمدار و سرداری شجاع بود که لقب کیاست را از علی ع نیز به عنوان سابقه ای مثبت به همراه داشت اما شیوه این دو مجاهد و یار راستین ائمه اطهار در زمان حضرت امام حسین ع نه تنهاجالب توجه و قابل تامل بلکه عبرت انگیز است.
مقایسه دو شخصیت
1-تمّار و مختار هر دو از
یاران ولایت بودند یکی در انتشار دین با تفسیر و کلام اقدام می کرد و دیگری از
سرداران شمشیر زن شجاع اسلام بود.
2-در اسلام بصیرت بر شمشیر
اولویت دارد زیرا ؛ میثم تمّار در اواخر عمر شریفش عازم حج شد و در آنجا به خدمت
ام سلمه رسید. همسر پیامبر از اسم او پرسید، میثم اسم خود را برای خانم بیان کرد.
ام سلمه فرمود: بارها شنیدم که رسول خدا با امیرمؤمنان راز دل می گفت و از تو گفت
وگو می کرد. این حکایت ام سلمه، نشانه عظمت میثم در نظر حضرت رسول است که بارها و
بارها درباره او با حضرت امیر گفت وگو کرده است.
3-بصیرت بخشی و مبارزات خستگی
ناپذیر میثم تمّار و حق گویی های او، و نیز عشق و ارادت به خاندان پیامبر اسلام
صلی الله علیه و آله از او شخصیتی به یاد ماندنی و دوست داشتنی ساخت که مورد مهر و
محبت امامان معصوم قرار گرفته است. سرور و سالار شهیدان، امام حسین علیه السلام
همواره از میثم به نیکی یاد می کرد؛ چنانکه ام سلمه خطاب به میثم فرمود:«ای میثم،
حسین همواره از تو سخن می گوید». امام باقر علیه السلام نیز می فرماید: «من میثم
را بسیار دوست می دارم». پیشوای ششم، امام صادق علیه السلام نیز از او به تجلیل
یاد کرده، برای او درود می فرستاد.
4-میثم تمّار به جرم بصیرت
بخشی شهید شد اما مختار اگر چه به جمع آوری سپاه علیه ابن زیاد و یزد اقدام کرد با
عفو یزید و یارانش دو مرتبه از زندان آزاد شد.
5-میثم تمّار از خانواده ای
فقیر و مستضعف بود که از نژاد عجم بود که به خاطر نژادش مورد تمسخر اعراب هم بود
اما مختار به خاطر انساب و اشرافش ،آقا زاده ای بود که حتی در دستگاه یزید نیز
نفوذ داشت.
6-هنگام مواجه این دو عنصر
شیعه ، میثم تمّار که همه هستی و دارایی اش دفاع از ولایت بود و شرایط را برای
دفاع مساعد می دید از اندیشه خود دفاع کرد اما این سردار شجاع در مقابل سخنان بی
شرمانه ابن زیاد و شمشیری که بر چشمش نواخته شد سخنی به میان نیاورد.
7-مختار مرد سیاست بود و با
سیاستمداری به دنبال عبور عقلانی از فضای پلیسی یزید بود و با سکوت خود و پوزش
خواهی از دستگاه جور حکومت ظالمان را مشروع ساخت اما تمّار آنان را فرزندان
نامشروعی می دانست که در انسان بودنش نیز تردید انداخته بود.
8-مهمترین تفاوت مختار و
تمّار در خط تردید است که یک عنصر ژنده پوشی مثل تمّار به عمقی از بصیرت می رسد که
کیسه های زر ،چاله های مذاب و دارهای آویخته دست و پای بریده و زبان از کام کشیده
او را نمی ترساند و همانطوری که به مقتدا و مولایش علی ع قول داده است در اثر فشار
ابن زیاد به فحاشی روی نمی آورد،اما خط تردید مختار اشراف زاده را چنان می شکند که
چاره ای برای رهایی از آن تحقیر نمییابد جز آنکه بر دستگاه جور یزید پس از ? سال
بشورد.
9-دفاع تمّار از ولایت اگرچه
با کشتن کسی از دستگاه جور همراه نبود اثر گذار تر از قیام مختار بود زیرا دفاع
میثم در وقت مقتضی بود و نوعی زمان شناسی در قیام تمّار بود. اما مختار 5 سال بعد
از حادثه خونین کربلا و یکسال بعد از نهضت «توابین» خود را با انتساب با هدف
خونخواهی حسین بن علی علیه السلام و انتقام از قاتلان شهدای کربلا قیام کرد .مختار
بعد از تسلط بر حکومت، قاتلان واقعه کربلا را کشت و نیروهایی به اطراف فرستاد تا
هم در مناطق دیگر غالب شده و هم جنایتکاران آنجا را به کیفرشان برساند. مدتها این
تحرکات و نبرد با طرفداران بنی امیه به طول انجامید. شمار کشته شدگان در قیام
مختار را بر 3000 نفر گفته اند از جمله: عمربن سعد و پسرش شمربن ذی الجوش، حکیم بن
طفیل، زیادبن مالک، خولی، منقذبن مره، عبدالله بن اسید، سنان، زیدبن رقاد، مالک بن
بشر، حرمله، عمروبن حجاج، ربیعة بن مخارق(فرمانده
نیروهای ابن زیاد).
منابع
1 -مقتل الحسین(ع) ، ابى مخنف، ص 268-270.
2 -انـسـاب الاشـراف، ج 6، ص 376- 377؛
کامل ابن اثیر، ج 4، ص 116؛ مقتل ابى مخنف، ص 271؛ البدایة والنهایة، ج 8، ص 249.
3-کامل ابن اثیر، ج 4، ص 169-170.
4-تـاریـخ طـبـرى، ج 5، ص 581 و ج 5، ص
58؛ کامل ابن اثیر، ج 4، ص 173.
5-کامل ابن اثیر، ج 4، ص 173.
