۱۳۹۶/۰۶/۰۷ ۱۰:۳۴:۱۴
امام باقر(علیه السلام):
طبیعت بشر با شهوت و میل و حرص و ترس و خشم و لذت آمیخته شده است ، جز آنکه در بین مردم کسانی هستند که این پیوند و کشش طبیعی را با نیروی تقوی و حیاء و تنزه مهار کرده اند.موقعیکه نفس متجاوزت ، تو رابه گناه می خواند به آسمان با عظمت و کیهان حیرت زا نگاه کن و از خداوند بزرگی که جهان را آفریده و بر آن حکومت می کند بترس و از گناه خودداری کن ، اگر از خداوند توانا خوف نداری به زمین نظر افکن شاید از حکومت بشری و افکار عمومی شرم کنی و مرتکب معصیت نشوی ، اگر جرات و جسارتت به جایی رسیده که نه از حکومت الهی میترسی و نه از مردم زمین شرم داری خود را از صف انسانها خارج بدان و درعدد بهائم و حیوانات به حساب آور.امام محمدباقر عليه السلام در شهر مدينه،
در اول رجب سال 57 ه.ق.، روز جمعه يا سه شنبه ديده به جهان گشود. (1) او اولين
فرزند در خاندان علوي بود كه از نسل دو امام (حسن و حسين عليهماالسلام) متولد شد.
پدرش امام سجاد عليه السلام و مادرش ام عبدالله (فاطمه) دختر امام حسن عليه السلام
است. (2) نامش محمد و لقبش باقر، شاكر، هادي، امين، شبيه (مانند رسول خدا صلي الله
عليه و آله) است. (3) كنيه آن حضرت ابوجعفر (4) بود.
آن حضرت بعد از شهادت پدرش امام سجاد عليه السلام در سال 95 ه .ق.، كشتي هدايت امت
را در ميان طوفانهاي حوادث راهبري كرد و به مدت 19 سال پيشوايي شيعيان را عهده دار
شد. (محرم 95 تا ذيحجه 114) .
باقر العلوم لقب امام باقر(ع)
مشهورترین
لقب امام محمد بن علی(ع)، باقر العلوم است(5)که پیامبر اسلام(ص) به آن حضرت داده است؛(6)چون امام باقر(ع) شکافنده و آشکار و ظاهر کنندۀ علوم است،
به «باقرالعلوم» نام گذاری شده است(7)همچنین گفتهاند
چون پیشانی آن حضرت در اثر سجدۀ زیاد باز بود به لقب «باقر» نامگذاری شد(8)
امام محمد باقر(ع) و حضور در کربلا
قیام
عاشورا یکی از اثر گذارترین و مهم ترین وقایع تاریخ اسلام است که در محرم سال 61 هجری
قمری واقع شد.
در
این قیام، امام محمد باقر(ع) که کودکی چهار ساله بودند، نیز حضور داشتند، و مورد
قبول مورّخان است؛ زیرا روایات بسیاری وجود دارد که ولادت آن امام را قبل از سال
61 دانستهاند، مانند: «امام باقر(ع) در سال 57 هجری در مدینه متولد شد(9)
همچنین
امام باقر در پاسخ به سؤال فردی که از آن حضرت میپرسد: آیا شما زمان امام حسین(ع)
را درک کردهاید، امام فرمود: بلی(10)
امام
باقر(ع) خود در مورد حضورش در کربلا، میفرماید: «جدم امام حسین(ع)کشته شدند، در حالیکه من چهار ساله بودم و کشته شدن او را
به یاد میآورم».(11)
بر
اساس این دست از روایات، حضور امام باقر در کربلا هیچگونه منع تاریخی نداشته، و
از آنجا که سن آن بزرگوار بسیار کم بوده، به طور طبیعی با خانواده خود زندگی میکرده
و در سفر همراه آنها بوده، و چون سن بسیار کمی داشت؛ از این باب کمتر، کتابهای
تاریخی به حضور آن امام در کربلا پرداختند(12)
کرامات و معجزات امام باقر(ع)
برای
امام باقر(ع) کرامات و معجزات زیادی نقل شده است که در اینجا به دو مورد اشاره میشود:
1.شفای نابینا: ابوبصیر از شاگردان برجسته امام باقر(ع)، از بینایی محروم
بوده و به شدّت رنج میبرد. روزی به حضور امام باقر(ع) شتافته و از آن حضرت پرسید:
آیا شما وارث پیامبر هستید؟ آن حضرت فرمود: بله.ابوبصیر
عرض کرد: آیا رسول خدا(ص) وارث تمام پیامبران و وارث علوم و دانشهای آنان بود؟
امام فرمود: بله ابوبصیر عرض کرد: شما میتوانید مرده را زنده کنید و کور مادرزاد
را معالجه نمایید و از آنچه که مردم در خانههایشان میخورند، خبر دهید؟ امام
فرمود: بله، ما همۀ اینها را به اذن خداوند انجام میدهیم.
او
میگوید: در این هنگام امام باقر(ع) فرمود: ای ابابصیر! نزدیک بیا. من نزدیک حضرت
رفتم. آن حضرت با دست مبارک خود روی چشمان مرا مسح نمود. در این حال من خورشید و
آسمان و زمین و خانهها و هرچه در شهر بود همه را دیدم.
آنگاه
به من فرمود: آیا میخواهی که این چنین باشی و در روز قیامت حساب تو مانند بقیه
مردم باشد و خداوند هرچه را اراده فرمود، همان شود یا میخواهی به حال اول برگردی
و بدون حساب به بهشت بروی؟! ابوبصیر گفت:میخواهم
به حال اول برگردم.امام باقر(ع) بار دیگر دست بر
چشمان ابوبصیر کشید و چشمان او به حال اول برگشت(13)
2.امام باقر(ع) و حاجیان: ابوبصیر در یکی از سالها در مراسم حج به همراه امام
باقر(ع) طواف میکرد. او میگوید: از زیادی صداها و تکبیرهای حجاج به شگفت آمدم و
به امام عرضه داشتم: «ما اکثر الحجیج و أَعْظَم الضَجیج»؛ چه قدر حاجی زیاد شده و
سر و صداها چه قدر بیشتر شده است؟
در
این موقع امام(ع) فرمود: «یا ابا بصیر! ما اقل الحجیج و اکثر الضجیج»، ای ابابصیر! چه قدر حاجی کم است، اما سر و صدا زیاد است». آیا میخواهید
درستی سخنم را اثبات کنم و با چشم خود حقیقت گفتار مرا ببینی؟
عرض
کردم: چه طور ممکن است ای مولای من؟!
فرمود:
«جلوتر بیا!» من به امام باقر(ع) نزدیک شدم. دست مبارک را بر چشمهایم کشید و چند
جمله دعا کرد. در این حال من بینایی خود را باز یافتم.امام
باقر(ع) فرمود: ای ابا بصیر! حالا به حاجیان طواف کننده بنگر. هنگامی که به جمعیت
نگاه کردم، بسیاری از مردم را به صورت میمون و خوکهایی دیدم که در گرد کعبه در
حال حرکت بودند و افراد با ایمان و حاجیان حقیقی در میان آنان مانند نوری در
تاریکی میدرخشیدند. عرض کردم: ای مولای من! درست فرمودی و حقیقت گفتار شما بر من
ثابت شد، «ما اقل الحجیج و اکثر الضجیج»،«چه قدر
حاجی کم و سر و صدا زیاد است». آنگاه حضرت لبهای مبارک را به حرکت در آورد و با
خواندن دعایی، چشمهای من به حالت اول برگشت(14)
مقام علمی امام باقر(ع) و تربیت شاگردان
امام
باقر(ع) در دوران امامت خویش، با وجود شرایط نامساعدی که بر عرصۀ فرهنگ اسلامی
سایه افکنده بود، با تلاشی جدّی و گسترده نهضتی بزرگ را در زمینه علوم و معارف
اسلامی طراحی کرد. تا جایی که این جنبش دامنهدار به بنیانگذاری و تأسیس یک
دانشگاه بزرگ و برجسته اسلامی انجامید که پویایی و عظمت آن در دوران امام صادق(ع)،
به اوج خود رسید.
امام
با برقراری حوزۀ درس، با کج اندیشیها مبارزه کرد و در صدد زدودن چالشهای علمی،
تحکیم مبانی معارف و اصول ناب اسلامی با تکیه بر آیات رهنمونگر قرآن برآمد و
ابواب فقهی و اعتقادی را از دیدگاه قرآن بررسی کرد و به پرورش دانشمندان و
فرهیختگان عصر خود و جنبش بزرگ علمی پرداخت، به گونهای که دانشمندی چون «جابر بن
یزید جُعفی» هر گاه میخواست سخنی در باب علم به میان آورد ـ با آن توشهای که از
دانش داشت ـ میگفت: «جانشین خدا و میراث دار دانش پیامبران محمد بن علی(ع) برایم
اینگونه گفت»(15)و به
دلیل ناچیز دیدن موقعیّت علمی خود در برابر جایگاه امام(ع)، از خود نظری به میان
نمیآورد.
ابواسحاق
سبیعی از دیگر فرهیختگان این دوره، آن قدر نظرات علمی امام را درست میپندارد که
وقتی از او در مورد مسئلهای میپرسند، پاسخ را از زبان امام میگوید و میافزاید:
«او دانشمندی است که هرگز کسی بسان او [در علم]ندیدهام(16)
خلفای اموی معاصر امام باقر(ع)
دوران
پرفروغ امامت امام باقر(ع) مصادف بود با خلافت ولید بن عبد الملک، سلیمان بن عبد
الملک، عمر بن عبد العزیز، یزید بن عبد الملک، و هشام بن عبد الملک(17)
شهادت امام باقر(ع)
امام
محمد باقر(ع) 57 سال از عمر مبارکش گذشته بود، بنا بر مشهور در هفتم ماه ذی حجه
سال سال 114 هجرى(18)دیده از جهان فرو
بست و در قبرستان بقیع در کنار پدرش (امام سجاد) و عمویش (امام حسن) دفن شد(19)و شهادت آن حضرت در عصر خلافت هشام بن عبد الملک رخ داد(20)و به امر هشام بود(21)
شيعه كند مرا صدا
كه حجت خدا منم آنكه شده
به كودكي شاهد كربلا منم
ز
بعد مرتضي علي پس از حسين و مجتبي از پس زين العابدين وليّ كربلا منم
وارث
علم و دين همه كنز خفيّ فاطمه شاهد كوي علقمه
وصيّ مصطفي منم
آنكه
ز بين خاك و خون باغم و غربتي فزون سر بريده ديده است به روي نيزه ها منم
همدم
شير خواره ام محرم گاهواره ام همسفر رقيه ام
محرم بچه ها منم
همره
كاروانيان اسير دست دشمنان بزير تازيانه ها
به شام و نينوا منم
آنكه
به روضه باني است عاشق روضه خواني است چه در بقيع چه كربلا چه بين خانه ها منم
قسم
به اين حقيقتم بخاطر مصيبتم آنكه بود به دست
او برات كربلا منم
1)اعلام الوري،
ص 264
2)اصول كافي، ج 2، ص 372 .
3)دلايل الامامة، ص 940
4)سير اعلام النبلاء، ج 4، ص 401 .
5)طبرسی، فضل بن حسن، تاج الموالید، ص 91، دارالقار، بیروت، چاپ اول،1422ق؛
6)شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج 2، ص 159، کنگره شیخ مفید، قم، چاپ اول، 1413ق؛
7)الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج 2، ص 159؛ بحارالانوار، ج 46، ص 221.
8)سبط بن جوزى، تذکرة الخواص، ص 302، منشورات الشریف الرضى، قم، چاپ اول،1418ق؛
9) بحار الأنوار، ج 46، ص 212.
10)کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفارى على اکبر، آخوندى، محمد، ج 4، ص 223، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.
11)احمد بن أبى یعقوب، تاریخ یعقوبى، ج 2، ص 320، بیروت، دار صادر، بى تا.
12).برگرفته از نمایه حضور امام سجاد و امام باقر در کربلا سوال 20433
13)إعلام الورى بأعلام الهدى، ج 1، ص 503 و 504.
14)ابن شهر آشوب مازندرانى، المناقب، ج 4، ص 184، مؤسسه انتشارات علامه، قم، 1379ق.
15)الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج 2، ص 160.
16)همان، 161.
17).إعلام الورى بأعلام الهدى، ج 1، ص 498.
18)إعلام الورى بأعلام الهدى، ج 1، ص 498؛
19)کافى، ج 1، ص 469.
20)إعلام الورى بأعلام الهدى، ج 1، ص 499؛ منتهى الآمال فی تواریخ النبی و الآل، ج 2، ص 1328.
21)میر لوحی، کفایة المهتدی فی معرفة المهدی( ع)، ص 335، دار التفسیر، قم، چاپ اول، 1426ق.